Τετάρτη, 11 Σεπτεμβρίου 2013 01:14

Το κίνημα του Νεοπλαστικισμού (De Stijl)

Γράφτηκε από την 

Ο Νεοπλαστικισμός είναι καλλιτεχνικό ρεύμα που εμφανίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, την περίοδο 1917-1920 στην Ολλανδία. Συνήθως αναφέρεται ως κίνημα De Stijl (σε ελληνική απόδοση Το Στύλ, δηλ. το ύφος) και χαρακτηρίζεται από ένα μεγάλο καλλιτεχνικό εύρος, μέσα από το οποίο καλλιτέχνες συνεργάζονται με αρχιτέκτονες αλλά και επιπλοποιούς στο όνομα της...δημιουργίας.

Οι νεοπλαστικιστές επιδίωξαν να εκφράσουν ένα νέο ιδανικό ή ουτοπικό στύλ, πνευματικής αρμονίας και τάξης. Βασικό χαρακτηριστικό του de Stijl είναι η αφαίρεση. Οι δημιουργοί χρησιμοποιούν θεμελιώδεις φόρμες και σχήματα, κάθετες και οριζόντιες γραμμές ταυτόχρονα, αποκλειστικά με τη χρήση των βασικών χρωμάτων (κόκκινο, μπλε, κίτρινο, λευκό και μαύρο).

Μέσα από το κίνημα αυτό, οι καλλιτέχνες και εκφραστές του,Mondrian Comp10Piet Mondriaan, Composition #10. προσπάθησαν να μεταφράσουν και να συνθέσουν σε μορφή ιδεολογίας το ζήτημα της δυναμικής διακοπής και αποσύνθεσης της ύλης, κάτι το οποίο είχαν ήδη εκφράσει οι κυβιστές ζωγράφοι λίγα χρόνια νωρίτερα. Υποστηρίζεται λοιπόν, η «καθαρή» καλλιτεχνική έκφραση που βασίστηκε στην αλληλεξάρτηση των ορθογωνίων των αρχικών χρωμάτων.

Το καλλιτεχνικό ρεύμα του de stijl θεωρείται πως επηρέασε σημαντικά το αρχιτεκτονικό σχέδιο, το βιομηχανικό σχεδιασμό καθώς και το ύφος του μεταγενέστερου κινήματος Bauhaus. Το κίνημα του de Stijl θεωρείται πως έπαψε να υφίσταται περίπου το 1931, στην ουσία όμως στάθηκε ως πρωτογενές υλικό, για πολλά σύγχρονα εικαστικά κινήματα της τέχνης και της αρχιτεκτονικής.

Το κίνημα του νεοπλαστικισμού θεωρείται πως επηρεάστηκε σημαντικά από τη νεοπλατωνική φιλοσοφία του μαθηματικού M. H. J. Schoenmaekers, ο οποίος μάλιστα επινόησε και τον όρο Νεοπλαστικισμός. Το 1920 ο Piet Mondriaan, ηγετική φυσιογνωμία του κινήματος, δημοσίευσε το μανιφέστο της ομάδας υπό τον τίτλο «Νεο-πλαστικισμός». Ήδη όμως από το 1917 και έως το 1928, ο ζωγράφος Theo van Doesburg εξέδιδε το περιοδικό τέχνης de Stijl διαδίδωντας τη φιλοσοφία και τις τεχνικές των νεοπλαστικιστών.

Ανάμεσα στους καλλιτέχνες που υπηρέτησαν το κίνημα του νεοπλαστικισμού, αναφέρονται και οι αρχιτέκτονες J. J. P. Oud και Gerrit Rietveld – εξέχουσες προσωπικότητες της καλλιτεχνικής κοινότητας.

Πέρα από την επίδραση του κινήματος στις εικαστικές τέχνες και το σχέδιο, καταγράφεται και η ασθενής, κατά τα'άλλα επιρροή του στη μουσική. Ο Δανός συνθέτης Jakob van Domselaer (1890-1960) συνδεόταν φιλικά με τον Mondriaan και δημιούργησε σειρά μουσικών έργων βασισμένων στις αρχές του νεοπλαστικισμού.

Κυριότεροι εκπρόσωποι του κινήματος είναι οι εξής:

240px-Piet MondriaanPiet Modriaan (1872–1944)

Ο Pieter Cornelis Mondriaan ή γνωστός ως Piet Modriaan (1872–1944) θεωρείται ένας από τους πλέον σημαντικούς ζωγράφους του 20ου αιώνα.  Σε αντίθεση με τους κυβιστές, ο Modriaan αναζητούσε τον συγκερασμό της ζωγραφικής με τους πνευματικούς και φιλοσοφικούς του στοχασμούς, με αποτέλεσμα να έρθει τελικά σε οριστική ρήξη με την εικονική ζωγραφική των ρεαλιστικών αναπραστάσεων. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου πολέμου, συνδέεται με τους Bart van der Leck και Theo van Doesburg εκ των οποίων ο τελευταίος υπήρξε συνεργάτης του στην περιοδική έκδοση De Stijl. Εκεί δημοσιεύουν τις θεωρητικές απόψεις που θα αποτελέσουν και την βάση για το κίνημα του νεοπλαστικισμού (De Stijl). Ο ίδιος ο Μοντριάν, την περίοδο 1917 - 1918 δημοσιεύει την θεωρητική μελέτη The New Plastic in Painting, όπου καταγράφει συστηματικά το νέο ύφος που εκπροσωπεί.

Ο Theo van Doesburg, (1883–1931) ήταν θερμός υποστηρικτής της ορθολογιστικής, αντι-ατομικιστικής αισθητικής. Επίσης ήταν και ο κύριος εμπνευστής του κινήματος de Stijl και βασικός υπεύθυνος για την έκδοση του ομώνυμου περιοδικού.

Το 1915 γνωρίζει το έργο του Piet Mondriaan, και αναγνωρίζει σε αυτό το ιδανικό στη ζωγραφική: την απόλυτη αφαίρεση της πραγματικότητας. Για ένα διάστημα εργάζονται μαζί, στα πλαίσια της ομάδας De Stijl, με αποτέλεσμα να υπάρχουν φανερές επιδράσεις στο έργο του από αυτό του Mondriaan και αντίστροφα. Παρόλα αυτά, βρίσκει το δικό του δρόμο με τη σύνθεση Χαρτοπαίκτες, στην οποία είναι φανερή η επίδραση του έργο του Paul Sezan. Οι μορφές είναι απλοποιημένες σε γεωμετρικά σχήματα, που αναλύονται σε τρίγωνα, με χρώματα επίπεδα. Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του έργου του έπαιξε ο Ντανταϊσμός, ο Κονστρουκτιβισμός και το Μπάουχαους. Με το που εκδόθηκε το περιοδικό De Stijl από τη Βαϊμάρη, τον επόμενο χρόνο ξεκίνησε τη διδασκαλία μιας σειράς μαθημάτων αρχιτεκτονικής βασισμένη στο πρωτοποριακό κίνημα De Stijl, παίρνοντας μαθητές από τη σχολή Μπάουχαους.

RietveldSchroderHuisPhotoErnstMoritsRietveld Schröder Huis, Utrecht, photo: Ernst MoritsΤελικά η συμβολή του στην διαμόρφωση της φιλοσοφίας της σχολής ήταν σημαντική. Στη Βαϊμάρη γνώρισε και τον νεαρό Ολλανδό αρχιτέκτονα Cornelis van Eesteren, με τον οποίο συνεργάστηκε και δημιούργησε το κύριο θέμα για την έκθεση Les Architectures du Stijl at Léonce Rosenberg's Galerie de l'Effort Moderne ,στο Παρίσι το 1923.

Στο μανιφέστο του για την αρχιτεκτονική, που διατύπωσε στο Παρίσι το 1924 για μια νέα δόμηση κατοικιών, υποστηρίζει ότι πρέπει να καταργήσουμε τις υπάρχουσες μορφές, τα πρότυπα του παρελθόντος, και να ξανασκεφτούμε το πρόβλημα της αρχιτεκτονικής από την αρχή. Προτείνει λοιπόν, μια αρχιτεκτονική που να είναι στοιχειώδης, λειτουργική και πρωτίστως οικονομική. Η νέα αρχιτεκτονική του Doesburg ήταν ανατρεπτική, δεν υπόκειται σε κανέναν βασικό τύπο. Είναι ανοιχτή, ανοίγει τους τοίχους και καταργεί τις βασικές έννοιες του μέσα και του έξω. Επιπλέον καταργεί την επανάληψη και τη συμμετρία, ενώ θεωρεί το χρώμα ως οργανικό εκφραστικό μέσο των σχέσεών της μέσα στο χρόνο και το χώρο. Είναι αντιδιακοσμητική θα λέγαμε και πρέπει να κατασκευάζεται σύμφωνα με το πλαίσιο του χώρου και τη χρηστικότητά του. Αντίστοιχο ήταν και το αρχιτεκτονικό έργο του Gerrit Rietveld, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη villa Schröder στην Ουτρέχτη.

Άλλα σημαντικά ονόματα αυτού του κινήματος:  Ilya Bolotowsky, Marlow Moss, Amédée Ozenfant, Max Bill,  Jean Gorin,  Burgoyne Diller, Georges Vantongerloo.

 

Έκθεση εικόνων


Αναστασία-Μαρία Ηλιοπούλου

Γεννήθηκα τον Αύγουστο του 1988, στο Μαρούσι Αττικής. Είμαι πτυχιούχος του τμήματος Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης του Παν/μίου Ιωαννίνων, με ειδίκευση στην «Ιστορία και Θεωρία της Τέχνης» και Μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο πρόγραμμα MA Arts and Cultures, University of Leiden, με εξειδίκευση στον κλάδο «Museums and Collections». Έχω εργαστεί και υπάρξει εθελόντρια σε διάφορους πολιτιστικούς φορείς μετά την ολοκλήρωση των σπουδών μου, όπως τα: Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, 3η Biennale Αθήνας, «Μονόδρομος» κ.α. Τα κύρια ενδιαφέροντά μου είναι η Ζωγραφική, η Φωτογραφία και ο Χορός (Κλασικός, Μοντέρνος και Latin) όπου ασχολούμαι επαγγελματικά.