Κυριακή, 22 Σεπτεμβρίου 2013 21:24

Πώς η τεχνολογία ρίχνει φως στα κρυμμένα μυστικά των έργων τέχνης

Γράφτηκε από την 
(Πηγή: National Geographic) (Πηγή: National Geographic)

Είναι εκπληκτικό να σκεφτεί κανείς πόσο λίγα τελικά πράγματα ξέρουμε για τον κόσμο της τέχνης (και όχι μόνο). Κάτω από τα γνώριμα πρόσωπα ή τοπία μεγάλων ζωγράφων πολλές φορές υπάρχουν τόσα μυστικά που περιμένουν υπομονετικά να έρθουν στην επιφάνεια, καλά κρυμμένα «μυστήρια» που βρίσκονται εκεί για να τα ανακαλύψει κάποιος. Πικάσο ή ντα Βίντσι κάθε καμβάς έχει πινελιές που μπορεί να κρύβουν κάτι άλλο: ακόμα κι έναν ολόκληρο άγνωστο πίνακα. Η σύγχρονη τεχνολογία (ακτίνες x, λέιζερ, μικροσκόπια και λογισμικά) αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εργαλειοθήκης των ερευνητών και ιστορικών τέχνης στην προσπάθεια να ξεκλειδώσουν τα μυστήρια τόσο της τέχνης όσο και των καλλιτεχνών. Κι αυτό είναι που θα δούμε εδώ τέτοιες τεχνολογίες και τα «μυστήρια» στα οποία έχουν ρίξει φως.

Είχαμε ήδη δει μιλήσει και παλιότερα για τη δουλειά του Σεραντσίνι. Ο μηχανικός Μαουρίτζιο Σερατσίνι πέρασε 30 χρόνια ερευνώντας τη χαμένη νωπογραφία του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, "Μάχη του Ανγκιάρι" και στη διαδικασία ανακάλυψε ότι πολλοί πίνακες κρύβουν κάποια κρυμμένα επίπεδα ιστορίας. Δεν θα έπρεπε να είναι και αυτά μέρος της εμπειρίας ανάγνωσης ενός πίνακα; (Πηγή: Harmony Huskinson για το National Geographic)

Ένας Πικάσσο κάτω από τα χρώματα

Ένα από τα πιο ξεχωριστά κομμάτια της μπλε περιόδου του Πικάσσο το "Le Gourmet" δείχνει ένα παιδί να σκαλίζει το πιάτο του για τις τελευταίες μπουκιές φαγητού. Κάτω όμως από το γαλαζιο του ουρανού και το μπλέ του κοβάλτιου υπάρχει ένα κρυμένο πορτραίτο μιας γυναίκας με πέπλο να κοιτάζει ήρεμα τον ορίζοντα. Σ' αυτο το κρυμμένο πορτραίτο στο οποίο ο Πικάσο δούλεψε πριν τη μπλε περίοδό του χρησιμοποιείούνται πιο έντονες επαλείψεις λευκής μπογιάς και μπορεί να περιέχει και άλλες άγνωστες χρωστικές ουσίες.

Η δυνατότητα να έρχονται στην επιφάνεια πρώιμα σκίτσα και πίνακες κρυμμένα κάτω από legourmetτην επιφάνεια δεν είναι καινούρια τεχνολογία, αλλά υπάρχει εδώ και δεκαετίες χάρη σε μια μέθοδο γνωστή ως «infrared reflectography" η οποία χρησιμοποιήθηκε και για την αποκάλυψη της γυναίκας με το πέπλο στην Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσιγκτον στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Η τεχνολογία όμως που χρησιμοποιεί ο Delaney ο υπεύθυνος της Πινακοθήκης προχωράει πολύ παρα πέρα από την ανακάλυψη ενός κρυμμένου έργου.

Ο Delaney χρησιμοποιώντας μεθόδους απεικόνισης με υπέρυθρες ακτίνες παίρνει εικόνες της μυστηριώδους γυναίκας του Πικάσσο σε ένα εύρος υπέρυθρων εκθέσεων. Στη συνέχεια μετατρέπει τις εικόνες αυτές σε ένα flipbook διαδοχικών εικόνων δίνοντας στους επισκέπτες τη δυνατότητα να δουν το μικρό αγόρι να ξεθωριάζει δίνοντας τη θέση του στη γυναίκα που κυριαρχεί στον καμβά Οι διαδοχικές αυτές εικόνες αποτελούν προφανώς ένα δώρο για τους θαυμαστές του Πικάσσο που ενδιαφέρονται να μάθουν το πώς ο ζωγράφος σχεδίαζε τις διάφορες περιόδους της ζωής του.

Bi Discs

Στρόγγυλοι και επίπεδοι οι πέτρινοι δίσκοι από νεφρίτη μοιάζουν με τους γνωστους δίσκους 45 στροφών που επαιζαν παλότερα στα πικαπ – αν εξαιρέσουμε ότι είναι πράσινοι, 5000 ετών και κρύβουν πολλά μυστικά!bi_discs
Αυτοί οι κυκλικοί δίσκοι δημιουργήθηκαν από τη φυλή Liangzhu στη νοτιοανατολική Κίνα κατά τη νεολιθική περίοδο. Θάφτηκαν τότε μαζί με μέλη της ελίτ. «Είναι η πρώτη φορά που τέτοιου είδους κυκλικά σχήματα εμφανίζονται στην κινεζική ιστορία.. κι έτσι υπάρχουν πραγματικά ερωτήματα σχετικά με το πώς φτιάχτηκαν» λέει η Τζάνετ Ντάγκλας, ειδική στη συντήρηση έργων τέχνης που ανασκεύασε τον τρόπο με τον οποίο οι δίσκοι πρέπει να δημιουργήθηκαν. Πρώτα, η Ντάγκλας σύγκρινε τα κομμάτια κάτω από το μικροσκόπιο κατάλληλης τεχνολογίας, για να καταλάβει το πώς αυτά χαράχτηκαν και γυαλίστηκαν. Εξέτασε επίσης νεφρίτη και εργαλεία σκαλίσματος από μια αρχαιολογική τοποθεσία στο Dingshadi στην περιοχή Jiangsu για να μάθει περισσότερα για το πώς δημιουργήθηκαν αυτοί οι δίσκοι και σύγκρινε τα αποτελέσματα με ειδικό λογισμικό.

"Ένα από τα πράγματα που σκέφτονται όταν βλέπουν αυτούς τους δίσκους είναι "Α! Οι Κινέζοι εφηύραν τη ρόδα" αλλά στην πραγματικότητα οι Κινέζοι απλά ανέπτυξαν μια περιστρεφόμενη ρόδα και κατάλληλα εργαλεία για να δουλέψουν τους δίσκους νεφρίτη»

Για να φτιάξουν ένα τέτοιο δίσκο οι Liangzhu ξεκίνησαν πριονίζοντας επίπεδες φέτες νεφρίτη με ένα πριόνι σαν χορδή, μια δερμάτινη λωρίδα ενσωματωμένη σε τραχειά άμμο. Σχημάτιζαν έπειτα το νεφρίτη σε ένα κύκλπ με ένα κυκλικό πριόνι. Για να κάνουν τον εσωτερικό δακτύλιο οι Liangzhu περιέστρεφαν τους δίσκους αυτούς ενάντια σε ένα αιχμηρό σημείο που θυμίζει το σύγχρονο τρυπάνι.

«Να λοιπόν γιατί δημιουργούσαν αντικείμενα σε κυκλικά σχήματα: επείδη βρήκαν ένα τρόπο να αυτοματοποιήσουν τη διαδικασία» είπε η συντηρήτρια.

Αναγνωρίζοντας το Shakespeare

Υπάρχουν δύο προτραίτα του Shakespeare για τα οποία δεν υπάρχει κάμια αμφιβολία ότι ο εικονιζόμενος είναι ο ίδιος ο Shakespeare: το πρώτο είναι μια γκραβούρα του ποιητή στην πρώτη συλλογή των έργων του ενω το δεύτερο είναι μια προτομή στη μνήμη του στην πόλη από την οποία προέρχεται (Standford upon Avon). Υπάρχουν όμως πλήθος άλλων προτραίτων στα οποία η ταυτότητα του ποιητή αμφισβητείται. Στο σημείο αυτό έρχονται ο ιστορικός τέχνης Conrad Rudolph και ο ηλεκτρολόγος μηχανικός Amit Roy Chowdhury.

Αυτοί, ανέπτυξαν ένα κανοτόμο λογισμικό αναγνώρισης προσώπου με στόχο της ανάλυση των πορτραίτων της ελίτ της ιστορίας (αλά και των όχι και τόσο γνωστών) για να δώσουν μια αντικειμένικότητα στις ακαδημαίκές διαφωνίες του ποίος απεικονίζεται σε έναν πίνακα ή ένα γλυπτό.

Το λογισμικό βασίζεται σε δύο σημεία κλειδιά της αναγνώρισης προσώπου: αυτό που οι ερευνητές αποκαλούν "ομοιότητα τοπικών χαρακτηριστικών" (οι γωνίες του στόματος ή των ματιών) και την "ανθρωπομετρική απόσταση ομοιότητας" (το πλάτος του στόματος ή την απόσταση μεταξύ των ματιών). Ξεκινώντας από εκεί ο αλγόριθμος θα υπολογίσει την πιθανότητα ένα πορτραίτο να αποτελεί την ταυτότητα ενός προσώπουκαι θα παρέχει τη δυνατότητα στον ιστορικό να αποφασίσει αν η προσωπογραφία αποτελεί όντως απεικόνιση ενός δεδομένου ανθρώπου.

Παρόλα αυτά η αντικειμένικότητα ενός υπολογιστή έχει και τους περιορισμούς της. Για παράδειγμα το πορτραίτο του νεαρού Shakespeare θα έμοιαζε τελείως διαφορετικό από την εικόνα του ίδιου στην μέση ηλικία καθώς τα χαρακτηριστικά του προσώπου αλλάζουν καθώς ο άνθρωπος μεγαλώνει κι όπως ο ίδιος ο Row-Chowdhury δηλώνει το να εκπαιδεύσεις έναν υπολογιστή να αναγνωρίζει αυτές τις διαφορές κρύβει πολλές δυσκολίες.