Τετάρτη, 19 Νοεμβρίου 2014 23:52

Βούλα Καραμπατζάκη. Μια δημιουργός που μεταπλάθει τους μύθους της ελληνικότητας σε κοσμήματα μοντέρνας αισθητικής

Γράφτηκε από τον 
Βούλα Καραμπατζάκη Βούλα Καραμπατζάκη

Γεννημένη στην Ιεράπετρα Κρήτης, η Βούλα Καραμπατζάκη αναπτύσσει μια ξεχωριστή δράση στο πεδίο του εικαστικού κοσμήματος, παράγοντας έργα μικρογλυπτικής.

Ολοκληρώνοντας τις σπουδές της στους τομείς της αργυροχρυσοχοΐας, της συντήρησης έργων τέχνης, της ζωγραφικής και της υφαντικής, παρουσίασε τη δουλειά της μέσα από θεατρικές παραστάσεις και συνεργάστηκε με έναν από τους πιο σημαντικούς οίκους του χώρου (ΚΕSSARIS). Έκτοτε, συμμετέχει σε εκθέσεις -ατομικές και ομαδικές- εντός και εκτός συνόρων όπου και γνωρίζει σημαντικές διακρίσεις. Αυτή την περίοδο ζει και εργάζεται στην Αθήνα, όπου φιλοτεχνεί κοσμήματα τα οποία βρίσκονται σε θεσμικές και ιδιωτικές συλλογές.

Βαδίζοντας απέναντι στη μεταμοντέρνα αισθητική των ημερών μας, η οποία προωθεί το μαζικό και τυποποιημένο αποτέλεσμα ακόμη και στον χώρο των εικαστικών, η Βούλα Καραμπατζάκη με εφαλτήριο ένα μαξιμαλιστικό -εκλεκτικιστικών αποχρώσεων- λεξιλόγιο συγκροτεί μια υφολογία που ανάγει με έναν αυθόρμητο τρόπο το χειροποίητο δημιούργημα σε έργο τέχνης. Όπως δηλώνει και η ίδια «το κόσμημα δεν το επέλεξα εγώ, με επέλεξε αυτό. Ήταν το πεπρωμένο μου να ασχοληθώ με το εικαστικό κόσμημα». Ακολουθώντας μια διαδρομή που θυμίζει την αντίστοιχη της αυτοδίδακτης και πηγαίας Σοφίας Θανοπούλου (1908-1997) -γνωστή και ως «Μαρουλίνα»- η Βούλα Καραμπατζάκη αντλεί έμπνευση από το συνεχές της ελληνικής παράδοσης. Γοητεύεται από την τέχνη της προϊστορίας και της κλασικής αρχαιότητας. Ο πολιτισμός της Φαγιούμ και του Βυζαντίου αφήνουν ανεξίτηλα τα σημάδια τους στη διαμόρφωση της τεχνοτροπίας της, ενώ καταλυτική είναι η επίδραση της λαϊκής τέχνης, καθώς τα έντονα χρώματα των υφαντών του αργαλειού και η παιδικότητα-αφέλεια των προϊόντων των ασπούδακτων καλλιτεχνών λειτουργούν ρυθμιστικά στο προσωπικό στυλ που υιοθετεί. Από την άλλη πλευρά, εύκολα διακρίνονται οι επιρροές που δέχεται και από τις τάσεις του μοντερνισμού -από την art nouveau έως τα μεταγενέστερα κινήματα της πρωτοπορίας- εφόσον στα κοσμήματά της ενυπάρχει τόσο η αίσθηση της πλαστικότητας του βιολογικού ρυθμού, όπως τον αξιώνει η «καινούργια τέχνη», όσο και η σκόπιμη προβολή της διαδικασίας στο αποτέλεσμα σύμφωνα με τις προσδοκίες των εκφραστών της νεωτερικότητας. Σχετικά με τις πηγές της, παραθέτει: «Έχω έντονες παιδικές αναμνήσεις - εικόνες, ήχους και μυρωδιές - από τα υφαντά της γιαγιάς μου, την ομορφιά του ελληνικού τοπίου, από το φως και τη θάλασσα.
Αργότερα οι επισκέψεις μου στα μουσεία, τους αρχαιολογικούς χώρους, τις εικαστικές εκθέσεις, αλλά και τα βιβλία που διάβασα, επηρέασαν σημαντικά το έργο μου».

Συνδυάζοντας γόνιμα τις παιδικές της μνήμες με τις αρχές της ελληνικής παράδοσης και τα γνωρίσματα της σύγχρονης ευρωπαϊκής τέχνης -η οποία έλκεται από τα ιδεώδη του πριμιτιβισμού- προχωρά σε λύσεις που αποπνέουν έντονα συναισθήματα. Πειραματίζεται με τεχνικές και μεθόδους από την υφαντική, την κεντητική, το μακραμέ, το κόσμημα και χρησιμοποιεί ετερόκλιτα υλικά, ταπεινά (χάντρες, νήματα) και πολύτιμα (πέτρες) τα οποία πλέκονται, υπακούοντας τη φαντασία της εικαστικού: «Αλληλεπιδρώ με τα υλικά μου. Βιώνω την αιθέρια, άυλη οντότητα, που ταξιδεύει αδιάσπαστη μέσα στον τόπο και στον χρόνο.
Ίσως, η επονομαζόμενη "Μούσα της δημιουργίας" με καθυποτάσσει!
Τα χέρια μου δουλεύουν τώρα αυτόματα, χωρίς εγώ να τα κατευθύνω. Κάθε κόσμημα μου είναι ένα μοναδικό και πρωτότυπο έργο. [...] Πολύτιμο κόσμημα για μένα είναι το έργο που σε άψογη αισθητική γλώσσα μεταφέρει έννοιες, αξίες, μνήμες και συναισθήματα ικανά να συγκινήσουν τους θεατές». Με αυτόν τον τρόπο, η Βούλα Καραμπατζάκη σαν μια γνήσια «λαϊκή» και συνάμα «λόγια» δημιουργός με σπουδές επί του αντικειμένου, υλοποιεί αυθεντικά κοσμήματα τα οποία ανταποκρίνονται στη μοντέρνα ελληνοκεντρική αισθητική ιδεολογία που επιδιώκει το καινούργιο μέσα από τη στροφή στις ρίζες, απηχώντας το ιδεολόγημα της «ιθαγένειας» όπως το είχε οραματιστεί η φιλελεύθερη γενιά της μεσοπολεμικής διανόησης. Υπό αυτό το πρίσμα επικαιροποιούνται οι σκέψεις που είχε διατυπώσει η λαογράφος Αγγελική Χατζημιχάλη το 1955, η οποία παρατηρούσε ότι «ο λαϊκός τεχνίτης [...] ενώ δέχεται την ξένη επίδραση, αντιτάσσει σ' αυτήν άλλοτε μικρότερη και άλλοτε μεγαλύτερη τοπικιστική πίστη και αδιαλλαξία, ώστε είτε επαναλαμβάνει αυτούσια είτε συγχωνεύει δημιουργικά τα ξένα με τα πατροπαράδοτα θέματα». Έτσι και η Βούλα Καραμπατζάκη μέσα από τις θεματικές της και τους μύθους με τους οποίους επενδύει τα έργα της, διαφυλάττει «το φυσικό προϊόν της φυλής», το οποίο -όπως διατεινόταν η Χατζημιχάλη στο πρώτο «Διεθνές Συνέδριο για τις Λαϊκές Τέχνες» που έλαβε χώρα στην Πράγα το 1928- «δεν είναι παρά η συνέχεια της αδιάσπαστης ιστορίας του έθνους», ενώ ταυτόχρονα με την καινοτόμα οπτική της εκπροσωπεί επάξια τη σύγχρονη πολιτισμική πραγματικότητα της χώρας στο διεθνές γίγνεσθαι.

Στειακάκης Χρυσοβαλάντης
(Ιστορικός Τέχνης)

 

Εκθέσεις:

2014
• Ομαδική έκθεση «Τιμή στον Έλληνα» για τα 400 χρόνια από τον θάνατο του El Greco, Εικαστικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΜΕΤΗ). Η έκθεση φιλοξενήθηκε σε Ηράκλειο, Χανιά, Ρέθυμνο και Αθήνα.
• Συμμετοχή στο πρότζεκτ του Νίκου Χαραλαμπίδη, «Το Πυρηνικό Καταφύγιο του Κέννεντυ», REH TRANSFORMER, Βερολίνο.
• Ομαδική έκθεση κοσμήματος «Mythen/Myths», Γκαλερί Hinterconti, Αμβούργο.

2013
• Ομαδική έκθεση «Σιωπή», Γκαλερί Εl.marnerigalerie, Αθήνα.
• Ομαδική έκθεση κοσμήματος «Mythen/Myths», Γκαλερί FunckRaum, Βερολίνο.
• Συμμετοχή στην ομαδική έκθεση κοσμήματος «Χρώμα-Παράδοση- Μέλλον», Γκαλερί El.marnerigalerie, Αθήνα.

2012
• Συμμετοχή στην ομαδική έκθεση κοσμήματος «Aπό το Σκοτάδι στο Φως», Γκαλερί El.marnerigalerie, Αθήνα.
• Συμμετοχή στο πρότζεκτ του Νίκου Χαραλαμπίδη «ΛαγήνιWorkshops» στο Εϋνάρδειο, Αίγινα.

2011
• Συμμετοχή στο πρότζεκτ του Νίκου Χαραλαμπίδη «Η Κουζίνα της Φρανκφούρτης», Γκαλερί «Λόλα Νικολάου», Θεσσαλονίκη.

2002
• Δημιουργία κοσμημάτων για τη θεατρική παράσταση «Ο Φιλάργυρος» του Μολιέρου, σε σκηνοθεσία Τηλέμαχου Μουδατσάκη (Θέατρο των Vivi) στο πλαίσιο του 16ο Αναγεννησιακού Φεστιβάλ Ρεθύμνου.
• Απονομή Α΄ επαίνου κατά τον 5ο Πανελλήνιο Διαγωνισμό Κατασκευής Κοσμήματος «Χρυσός - Ασήμι 2002» που διοργανώθηκε από το «ΕΛ.Κ.Α.» (Ελληνικό Κέντρο Αργυροχρυσοχοΐας).

2001
• Ατομική έκθεση «Κόσμημα», εκθεσιακός χώρος Δήμου Ιεράπετρας, "ΚΥΡΒΕΙΑ 2001", διοργάνωση: Δημοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης & Πολιτισμού Ιεράπετρας.
• Δημιουργία κοσμημάτων για τη θεατρική παράσταση «Με Δύναμη από την Κηφισιά», σε σκηνοθεσία Καίτης Μανωλιδάκη, (Θεατρική ομάδα του Δήμου Ιεράπετρας).

 

Συνεργασίες:

• Γκαλερί «El.marnerigalerie», Αθήνα.
• Οίκος κοσμημάτων «KESSARIS», Αθήνα και Μύκονο.
• Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης «ΔΕΣΤΕ», Αθήνα.
• Γκαλερί «HoHa», Αθήνα.
• Γκαλερί «ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ», Μύκονος.
• Γκαλερί «ELEMENTS», Αθήνα.

 

Βιβλιογραφία:

• Ανώνυμος, «Βούλα Καραμπατζάκη», [on line]. Διαθέσιμο στο http://www.myprecious.gr/designers/karampatzaki-voula-2/ [Ημερομηνία πρόσβασης 22/10/2014].
• Ανώνυμος, «Voula Karampatzaki», [on line]. Διαθέσιμο στο http://www.elenimarneri.com/artist/478/voula-karampatzaki [Ημερομηνία πρόσβασης 22/10/2014].
• Ανώνυμος, «Voula Karampatzaki», [on line]. Διαθέσιμο στο http://www.myths2013.net/schmuckseite/10_artists/02_voula-E.php [Ημερομηνία πρόσβασης 22/10/2014]
• Glafki, «Voula Karampatzaki. The artist» [on line]. Διαθέσιμο στο http://www.glafkisdolcevita.com/interviews/voula-show-me.html [Ημερομηνία πρόσβασης 22/10/2014].
• Hadgimihali, Aggeliki, «L' art populaire grec», στο: Traveaux artistique et scientifique du 1er Congrès International des arts populaires, τόμ. 1, Παρίσι, 1931.
• Κουλουφάκου, Τίνα, «Κοσμήματα με ελληνική ψυχή», [on line]. Διαθέσιμο στο http://www.fortunegreece.com/article/kosmimata-psichi-elliniki/ [Ημερομηνία πρόσβασης 22/10/2014].
• Pakali, Glafki, «Η τέχνη του κοσμήματος», [on line]. Διαθέσιμο στο http://www.glow.gr/blog/%CE%B7-%CF%84%CE%AD%CF%87%CE%BD%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%82-2/ [Ημερομηνία πρόσβασης 22/10/2014].
• Χατζημιχάλη, Ἀγγελική, «Ἡ ἑλληνικὴ λαϊκὴ τέχνη», περ. Νέα Ἑστία, τχ. 683, 1955, σ. 471.

 

Έκθεση εικόνων

1. Περιδέραιο, από τη συλλογή  «Ο θησαυρός της Αφροδίτης», 2006.2. Δακτυλίδι, «Ο χορός των Τριτώνων», από τη συλλογή «ο μύθος της Ευρώπης», 2004.3.	Ενώτια, «Nυμφήια», από τη συλλογή «ο μύθος της Ευρώπης», 2004.4.	Περιδέραιο II, από τη συλλογή  «ΕΙΣ ΙΣΙΔΑ», 2006.5.	Περικάρπιο   VI, από  τη συλλογή «ΕΙΣ ΙΣΙΔΑ», 2007.6.	Δακτυλίδι IX, από τη συλλογή «ΕΙΣ ΙΣΙΔΑ», 2007.7.	Περιδέραιο VIII, από τη συλλογή «Ο θησαυρός της Αφροδίτης», 2007.8.	Δακτυλίδι IX, από τη συλλογή  «Ο θησαυρός της Αφροδίτης», 2007.9.	Περιδέραιο, «Το στεφάνι της Αριάδνης» από τη συλλογή «Γυναίκες Μύθοι», 2004.10.	Περιδέραιο, « Το φίλτρο της Κίρκης» από τη συλλογή   «Γυναίκες Μύθοι», 2003.11.	Περιδέραιο, « Η φλόγα της Πανδώρας» από τη συλλογή «Γυναίκες Μύθοι», 2004.Περιδέραιο, «Το υφάδι της Πηνελόπης» από τη συλλογή «Γυναίκες Μύθοι», 2003.
Στειακάκης Βαλάντης

Ο Χρυσοβαλάντης Στειακάκης είναι Ιστορικός Τέχνης - Δρ. στις «Σπουδές στην Ελληνικό Πολιτισμό» και μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης. Έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά προγράμματα τεχνοκριτικής και έχει εργαστεί και εργάζεται ως εκπαιδευτής για το μάθημα της ιστορίας της τέχνης σε Δημόσια και Ιδιωτικά Ι.Ε.Κ. της Αθήνας και της Κρήτης, σε Σ.Δ.Ε. και Κ.Δ.Β.Μ. της Κρήτης, σε Κολλέγιο - Παράρτημα Αγγλικού Πανεπιστημίου στην Κρήτη, καθώς και στη Σχολή Ξεναγών της Αθήνας. Παράλληλα, έχει εργαστεί ως επιμορφωτής στα Εικαστικά Εργαστήρια του Εκπαιδευτικού Tομέα του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, αλλά και ως αρχαιολόγος στην Κρήτη. Ταυτόχρονα, επιμελείται εικαστικές εκθέσεις και παραμένει ερευνητικά ενεργός, μετέχοντας σε διεθνή και εθνικά συνέδρια ιστορίας της τέχνης, εκδίδοντας μελέτες, αρθρογραφώντας και παραθέτοντας διαλέξεις - ομιλίες που άπτονται ζητημάτων αισθητικής.