Τρίτη, 21 Δεκεμβρίου 2010 01:21

Ταλέντο και δημιουργικότητα στο έργο του Wassily Kandinsky

Γράφτηκε από την 

Αναμφισβήτητα, όταν αναφερόμαστε στο χώρο των τεχνών, η συζήτηση περί εμπνεύσεως, ταλέντου και δημιουργικότητας του καλλιτέχνη δεν μπορεί παρά να είναι μακρά. Θέματα όπως η γέννηση της ιδέας ενός έργου τέχνης, η τεχνική και τα στάδια που μεσολαβούν μέχρι την ολοκλήρωση αυτού του έργου αναδύονται στην επιφάνεια, θέτοντας στον εκάστοτε φιλότεχνο ποικίλους προβληματισμούς.

Το πώς λοιπόν διαχειρίζεται ένας καλλιτέχνης το ταλέντο του κατά τη σύνθεση ενός εικαστικού έργου αποκαλύπτεται στο παρακάτω κείμενο του που φιλοξενείται στο βιβλίο του μεγάλου Ρώσου ζωγράφου «Αναδρομή 1901 ? 1913. Σύντομη αυτοβιογραφία» (μετάφραση ? σημειώσεις Γιώργος Κεντρώτης, εκδόσεις Διάττων, Αθήνα 1988, σελ. 42-43).



Παραθέτω το σχετικό απόσπασμα από το βιβλίο:
«Όσες μορφές χρησιμοποίησα ως τώρα, ήρθαν μόνες τους, παρουσιάστηκαν έτοιμες μπροστά μου? εμένα μού? μενε απλώς να τις αντιγράψω? ή δημιουργήθηκαν πάνω στη δουλειά μου, εκπλήσσοντάς με όχι και λίγες φορές. Με τα χρόνια έμαθα να κυριαρχώ πάνω σ? αυτή τη δημιουργική δύναμη. Εξασκήθηκα όχι μόνο ν? αφήνομαι, αλλά και να χαλιναγωγώ τη δύναμη που δουλεύει μέσα μου, έμαθα να την οδηγώ. Με τον καιρό κατάλαβα ότι η δουλειά με πάλλουσα καρδιά, πλακωμένο στήθος (και πονεμένα, αργότερα, πλευρά) και μ? ένταση σ? ολόκληρο το σώμα μου, δεν αρκούσε. Όλ? αυτά μπορούν ν? αποτελειώσουν τον καλλιτέχνη, όχι το έργο του. Το άλογο κουβαλάει τον καβαλάρη με δύναμη, με ταχύτητα. Πλην όμως το οδηγεί ο καβαλάρης. Το ταλέντο φέρνει με δύναμη και ταχύτητα τον καλλιτέχνη στα ύψη. Μα ο καλλιτέχνης το οδηγεί. Αυτό είναι το στοιχείο του «συνειδητού», το «υπολογιστικό» στο έργο του ? ή, όπως αλλιώς θέλετε, πέστε το. Ο καλλιτέχνης πρέπει να ξέρει το ταλέντο του πάρα πολύ καλά και, ως έξυπνος επιχειρηματίας, να μην πετάει στην άκρη αχρησιμοποίητο ούτε τοσαδά: αντίθετα πρέπει να το εκμεταλλεύεται, να εξαντλεί και το ελάχιστο, για να αντλεί το μέγιστο δυνατόν».

Ο καλλιτέχνης αναφέρεται καταρχάς στις μορφές που κυριαρχούν στα έργα του, σημειώνοντας ότι παρουσιάστηκαν σε κείνον σε ανύποπτο χρόνο, συνεπώς ο ίδιος έμελλε απλώς να τις αντιγράψει εν συνεχεία από τον πίνακα του μυαλού του στο ζωγραφικό καμβά. Πολλές φορές μάλιστα, υπογραμμίζει ο Kandinsky, κάποιες μορφές γεννήθηκαν την ίδια την ώρα της δημιουργίας. Ως εδώ, όλα όσα εξομολογείται ο ζωγράφος δε μας ξαφνιάζουν, αν λάβουμε μάλιστα υπόψη μας το χαρακτηριστικό στιλ και την τεχνοτροπία του Kandinsky στο ώριμο έργο του.

Κατά την προσωπική μου εκτίμηση, το ενδιαφέρον σημείο του κειμένου είναι εκείνο που έπεται. Ο Kandinsky παραδέχεται πως κατάφερε με τον καιρό να ελέγξει τη δύναμη της δημιουργίας, η οποία είτε εμφανιζόταν σ? εκείνον χωρίς λόγο και αφορμή, είτε παρουσιαζόταν τη στιγμή που ζωγράφιζε. Αυτήν ακριβώς τη δημιουργική δύναμη, το ταλέντο με άλλα λόγια, παρομοιάζει ο καλλιτέχνης με ορμητικό άλογο που μεταφέρει μαζί του τον αναβάτη καλλιτέχνη, καθοδηγούμενο βεβαίως από τον τελευταίο. Γιατί χωρίς τον αναβάτη, το άλογο δεν θα κατέληγε σε κάποιο προορισμό, θα κινούνταν απλώς με ταχύτητα πέρα - δώθε. Ο καλλιτέχνης με το μυαλό του διαχειρίζεται την ένταση που γεννά η στιγμή της σύλληψης μιας ιδέας, όπως αντίστοιχα ένας αναβάτης χαλιναγωγεί το ατίθασο άλογό του. Το γεγονός αυτό επιτρέπει την ύπαρξη εσωτερικής συνοχής σ? ένα έργο τέχνης που σαφέστατα, ακόμη κι αν αυτό ανήκει στη μοντέρνα μη αναπαραστατική τέχνη, δε συνιστά ένα σύνολο ατάκτως ερριμμένων στον καμβά σημείων.

Ο Kandinsky καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο καλλιτέχνης οφείλει να εκμεταλλεύεται, όσο είναι δυνατόν, το ταλέντο του, ακριβώς όπως ένας επιχειρηματίας οφείλει να εκμεταλλεύεται την ευφυΐα του για να διακριθεί και να εδραιώσει τη θέση του στον ανταγωνιστικό επιχειρηματικό χώρο. Συνεπώς, δεν αρκεί να μεταφέρει ένας καλλιτέχνης την όποια δημιουργικότητά του στον καμβά. Αυτό που απαιτείται είναι να μπορεί να ελέγχει αδιάλειπτα το έμφυτο ταλέντο του, το οποίο τον προικίζει με ιδέες. Έτσι, οφείλει να κρατά από τις όποιες ιδέες γεννιώνται στο μυαλό του, τα στοιχεία που ο ίδιος ο καλλιτέχνης κρίνει ως απαραίτητα και μετασχηματίζοντάς τα εικαστικά, εν συνεχεία να τα εντάσσει αρμονικά στο έργο του.

Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι το απόσπασμα του Kandinsky αποτελεί την καλύτερη απάντηση σε όσους θεωρούν ότι το ταλέντο ενός ανθρώπου επαρκεί, προκειμένου εκείνος να φθάσει στην καλλιτεχνική δημιουργία. Μήπως τελικά το ταλέντο αποτελεί απλά και μόνο μια εξαιρετική πρώτη ύλη, χωρίς όμως να εγγυάται την επιτυχία του όποιου καλλιτεχνικού εγχειρήματος; Μήπως η καλλιτεχνική δημιουργία απαιτεί πολύ περισσότερο συνεχή μελέτη και επίπονη εργασία;

 

Ειρήνη Σπυριδάκη

Aσχολούμαι με την μοντέρνα ζωγραφική και κατοικώ στο Ηράκλειο Κρήτης. Έχω σπουδάσει Κλασική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, με μεταπτυχιακά στο ΕΑΠ. Μαθήτευσα στο εργαστήρι ζωγραφικής του λέκτορα αισθητικής αγωγής Αζαρία Μαδανιάν. Έχω συμμετάσχει σε διεθνείς και πανελλήνιες ομαδικές εκθέσεις, αποσπώντας διακρίσεις σε διαγωνισμούς και έχω πραγματοποιήσει μία ατομική έκθεση.