Παρασκευή, 19 Φεβρουαρίου 2016 22:12

Η πλαστική της ώριμης κλασικής εποχής

Γράφτηκε από τον 
Πολύκλειτος, Διαδούμενος, Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, 420 π.Χ. Πολύκλειτος, Διαδούμενος, Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, 420 π.Χ.

Κατά τους χρόνους της ώριμης κλασικής εποχής (450-390 π.Χ.), η προώθηση των δημοκρατικών θεσμών στην πόλη της Αθήνας με τις μεταρρυθμίσεις του Θεμιστοκλή, του Εφιάλτη και του Περικλή έφτασε στο απόγειό της.

Οι νίκες του Κίμωνα κατά των Περσών επέτρεψαν την κυριαρχία των ελληνικών πλοίων στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο, κάτι που οδήγησε στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου. Στην Αθήνα, μεταφέρθηκε το συμμαχικό ταμείο από τη Δήλο στον Παρθενώνα και με πρωτοβουλία του Περικλή η αξιοποίηση των πόρων του βοήθησε στην ανέγερση των ιερών οικοδομημάτων της πόλης, η οποία έγινε πόλος έλξης για φιλόσοφους, ποιητές και καλλιτέχνες.

Στη γλυπτική αυτής της εποχής, που είναι η φυσική εξέλιξη της πλαστικής του αυστηρού ρυθμού, επικρατούν οι ιδεατές, ολύμπιες μορφές, με μια εσωτερική ισορροπία. Το κάλλος στην ψυχή και το σώμα αποτελεί το ιδανικό στο οποίο αποβλέπουν οι πολίτες και αυτό προβάλλεται μέσα από την τέχνη, ενώ το συμπτωματικό, το άσχημο και το στιγμιαίο δεν ενδιαφέρουν και δεν απεικονίζονται. Την παρούσα περίοδο δεσπόζει το έργο και η προσωπικότητα του Μύρωνα (Εικ. 1), του Φειδία (Εικ. 2), του Αλκαμένη (Εικ. 3), του Αγοράκριτου (Εικ. 4), του Παιώνιου (Εικ. 5), του Πολυκλείτου (Εικ. 6) και του Κηφισόδοτου (Εικ. 7), οι οποίοι φιλοτεχνούν τριασδιάστατα γλυπτά που κατακλύζονται από έναν νατουραλισμό και μια τάση για εξιδανίκευση και ιδεαλισμό, αποτυπώνοντας ταυτόχρονα την ψυχική διάθεση των εικονιζόμενων προσώπων. Σε αυτή τη γραμμή κινείται τόσο ο Πραξιτέλης, ο οποίος διακρίνεται στην απόδοση των ευλύγιστων νεανικών μορφών που όλες τους (ανδρικές και γυναικείες) χαρακτηρίζονται από μια θηλυπρέπεια (Εικ. 8), όσο και οι Τιμόθεος (Εικ. 9), Ευφράνωρ (Εικ. 10), Λεωχάρης (Εικ. 11), Σκόπας (Εικ. 12) και Λύσιππος από τη Σικυώνα (Εικ. 13).

Ακολουθώντας κοινά αισθητικά πρότυπα δημιουργούνται και οι ανάγλυφες επιτύμβιες στήλες που εμφανίζονται κυρίως σε Ιωνία, Θεσσαλία, Δωδεκάνησα, Θράκη, Βοιωτία κατά τη διάρκεια του α΄ μισού του 5ου αιώνα με το τέλος τους να τοποθετείται γύρω στο 317 π.Χ. όταν ένας νόμος του Δημητρίου του Φαληρέως απαγορεύει τις πολυτελείς ταφές στην Αττική. Οι στήλες αυτές, ψηλές και στενές με ανθεμωτή ή αετωματική επίστεψη, αποδίδουν -ως εξέλιξη της μεγάλης πλαστικής- τον νεκρό όρθιο ή καθιστό, με το βλέμμα να κοιτά πέρα από τον υπαρκτό κόσμο, ανάμεσα στα αγαπημένα του πρόσωπα ή σε κάποια ασχολία της καθημερινής του ζωής (Εικ. 14, Εικ. 15).

 

Στειακάκης Χρυσοβαλάντης
(Ιστορικός Τέχνης)

 

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:

  • Gombrich, E. H., Το χρονικό της τέχνης, Μτφρ. Κάσδαγλη Λ., Αθήνα, Μ.Ι.Ε.Τ, 19992.
  • Κοκκορού-Αλευρά, Γ., Η τέχνη της αρχαίας Ελλάδας. Σύντομη Ιστορία (1050-50 π.Χ), Αθήνα, Εκδόσεις Καρδαμίτσα, 1995.
  • Χόνορ, Χ. - Φλέμινγκ, Τζ., Ιστορία της τέχνης, τόμ. 1, Μτφρ. Παππάς Α., Αθήνα, Εκδόσεις Υποδομή, 1991.
Στειακάκης Βαλάντης

Ο Χρυσοβαλάντης Στειακάκης είναι Ιστορικός Τέχνης - Δρ. στις «Σπουδές στην Ελληνικό Πολιτισμό» και μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης. Έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά προγράμματα τεχνοκριτικής και έχει εργαστεί και εργάζεται ως εκπαιδευτής για το μάθημα της ιστορίας της τέχνης σε Δημόσια και Ιδιωτικά Ι.Ε.Κ. της Αθήνας και της Κρήτης, σε Σ.Δ.Ε. και Κ.Δ.Β.Μ. της Κρήτης, σε Κολλέγιο - Παράρτημα Αγγλικού Πανεπιστημίου στην Κρήτη, καθώς και στη Σχολή Ξεναγών της Αθήνας. Παράλληλα, έχει εργαστεί ως επιμορφωτής στα Εικαστικά Εργαστήρια του Εκπαιδευτικού Tομέα του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, αλλά και ως αρχαιολόγος στην Κρήτη. Ταυτόχρονα, επιμελείται εικαστικές εκθέσεις και παραμένει ερευνητικά ενεργός, μετέχοντας σε διεθνή και εθνικά συνέδρια ιστορίας της τέχνης, εκδίδοντας μελέτες, αρθρογραφώντας και παραθέτοντας διαλέξεις - ομιλίες που άπτονται ζητημάτων αισθητικής.

Έκθεση εικόνων

Εικ. 1. Μύρων, Δισκοβόλος, αντίγραφο από το χάλκινο πρωτότυπο, Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο, 450 π.Χ.Εικ. 2. Φειδίας, Αθηνά, Δρέσδη, Μουσείο Αρχαιοτήτων, 450 π.Χ.Εικ. 3. Αλκαμένης, Αφροδίτη, αντίγραφο από το χάλκινο πρωτότυπο, Νάπολη, Μουσείο Αρχαιοτήτων, 420 π.Χ.Εικ. 4. Αγοράκριτος, Δήμητρα της Ελευσίνας, Ελευσίνα, Αρχαιολογικό Μουσείο, 410 π.Χ.Εικ. 5. Παιώνιος, Νίκη, Ανάθημα Μεσσηνίων και Ναυπακτίων στον Δία της Ολυμπίας, Ολυμπία, Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας, 421 π.Χ.Εικ. 6. Πολύκλειτος, Διαδούμενος, Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, 420 π.Χ.Εικ. 7. Κηφισόδοτος, Ειρήνη και Πλούτος, αντίγραφο από το χάλκινο πρωτότυπο, Μόναχο, Μουσείο Αρχαιοτήτων, 374-370 π.Χ.Εικ. 8. Πραξιτέλης, Το παιδί του Μαραθώνα, Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, 340 π.Χ.Εικ. 9. Τιμόθεος, Ακρωτήριο από τον ναό του Ασκληπιού στην Επίδαυρο, Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, 380 π.Χ.Εικ. 10. Ευφράνωρ, Έφηβος των Αντικυθήρων, Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, 340 π.Χ.Εικ. 11. Λεωχάρης, Άρτεμις, αντίγραφο από το χάλκινο πρωτότυπο, Παρίσι, Μουσείο Λούβρου, 330 π.Χ.Εικ. 12. Σκόπας, Γυναικείο κεφάλι, Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, 350 π.Χ.Εικ. 13. Λύσιππος, Άρης, αντίγραφο από το χάλκινο πρωτότυπο, Ρώμη, Μουσείο Βατικανό, 330 π.Χ.Εικ. 14. Θεσσαλική επιτύμβια στήλη, Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, 450 π.Χ.Εικ. 15. Επιτύμβια στήλη της Ηγησούς, Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, 410 π.Χ.