Δευτέρα, 10 Αυγούστου 2009 12:45

Το Ολλανδικό De Stijl

Γράφτηκε από  Βατικιώτης Παντέλης
Piet Mondrian Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος σήμανε το τέλος του πρώτου νεωτεριστικού κύματος στην τέχνη του 20ου αιώνα, και διέκοψε την καριέρα  πολλών καλλιτεχνών. Κατά τη διάρκεια του πόλεμου οι καλλιτέχνες ήταν περιορισμένοι στα σύνορα της χώρας τους και έτσι κατέρρευσε η γαλλική κυριαρχία στην πειραματική τέχνη. Η επανεξέταση των ιδεών της σύγχρονης ζωγραφικής, γλυπτικής και αρχιτεκτονικής, οδήγησε στην εμφάνιση νέων πειραματισμών και νέων απόψεων, μεταφέροντας την πρωτοπορία σε άλλες χώρες.

Ένα μοναδικό παράδειγμα των συνεπειών της απομόνωσης μπορεί να φανεί στην περίπτωση της Ολλανδίας, που παρέμεινε ουδέτερη στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, κρατώντας ίσες αποστάσεις από τις δύο πλευρές. Κατά τον 19ο αιώνα οι Κάτω Χώρες είχαν συνεισφέρει στην τέχνη έναν αριθμό ταλαντούχων καλλιτεχνών και έναν ζωγραφώ παγκόσμιας ακτινοβολίας, το Vincent Van Gogh. Οι Ολλανδοί πειραματιστές καλλιτέχνες στις αρχές του 20ου αιώνα, όπως ο Van Dongen, είχαν προσελκυστεί στο Παρίσι και είχαν αφομοιωθεί στα γαλλικά κινήματα του φωβισμού ή του κυβισμού.
Γενικά, οι Ολλανδοί καλλιτέχνες και αρχιτέκτονες είχαν κάνει τα πρώτα τους βήματα στον 20ο αιώνα με μεγάλη αυτοσυγκράτηση. Ο πρώτος, σημαντικός νεοτεριστής στην αρχιτεκτονική ήταν ο Berlage. Η Ολλανδία είχε επηρεαστεί από την αρ-νουβό πολύ λιγότερο απ' ότι το Βέλγιο, η Αυστρία ή η Γαλλία. Η μετάβαση στην επαναστατική σύγχρονη τέχνη, στη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, έχει αποτυπωθεί χαρακτηριστικά στην καριέρα του Piet Mondrian.

Theo van Doesburg
Theo van Doesburg
Ο Mondrian βρέθηκε συμπτωματικά στην πατρίδα του για μια σύντομη επίσκεψη το 1914 και παγιδεύθηκε εκεί από το ξέσπασμα του πολέμου. Σύντομα ανακάλυψε άλλους Ολλανδούς καλλιτέχνες με ιδέες ανάλογες προς τις δικές του, όπως οι Bart Van Der Leck και Theo Van Doesburg. Ο Van Doesburg, 11 χρόνια νεότερος από το Mondrian, ήταν ο κύριος εμπνευστής στη δημιουργία της ομάδας De Stijl και την έκδοση του ομώνυμου περιοδικού. Με την ομάδα συνδεόταν επίσης ο Ούγγρος ζωγράφος Vilmos Huszar, που ήταν εγκατεστημένος στην Ολλανδία, ο Βέλγος γλύπτης Georges Vantogerloo και οι αρχιτέκτονες J.J.P. Oud και Robert Van Hoff.

Ο Van Doesburg είχε συζητήσει ήδη από το 1915 την ιδέα της έκδοσης ενός περιοδικού με τον Mondrian, αλλά αυτός ένιωθε ότι ο χρόνος δεν είχε ακόμη ωριμάσει. Παρ' όλα αυτά, ο Van Doesburg, επανήλθε στην ιδέα αυτή μετά το 1916, και το 1917 ήρθε στη ζωή το περιοδικό De Stijl. Το περιοδικό είχε ως στόχο την «απόλυτη απαξίωση της παράδοσης... την αποκάλυψη όλης της απάτης του λυρισμού και του συναισθηματισμού». Οι καλλιτέχνες που εξέδιδαν το περιοδικό τόνιζαν την «ανάγκη για αφαίρεση και απλοποίηση»: ο ιμπρεσιονισμός και όλες οι μπαρόκ μορφές τέχνης έπρεπε να αντικατασταθούν από μαθηματικές δομές. Ο Van Doesburg πριν ακόμη από τον Mondrian, είχε πιστέψει στην αναντικατάστατη αξία της ευθείας γραμμής στην τέχνη, και είχε μάλιστα σκεφτεί να ονομάσει το περιοδικό «Ευθεία Γραμμή». Οι καλλιτέχνες τις ομάδας De Stijl αναζητούσαν «σαφήνεια, βεβαιότητα και τάξη». Σχεδόν αμέσως, τα στοιχεία αυτά άρχισαν να εμφανίζονται στα έργα τους, μέσα από ευθείες γραμμές, ορθογώνια ή κύβους, και χρωμάτων απλοποιημένων στο βασικά χρώματα, κόκκινο, κίτρινο και μπλε, και στα ουδέτερα, μαύρο, λευκό και γκρίζο. Οι απλοποιήσεις αυτές είχαν, για τους καλλιτέχνες, μια ιδιαίτερη συμβολική σημασία, που προέρχονταν από τη φιλοσοφία της Άπω Ανατολής και την σύγχρονη διδασκαλία του θεοσοφισμού.

Ilya Bolotowsky
Ilya Bolotowsky
Ένα από τα σπουδαιότερα χαρακτηριστικά του De Stijl ήταν η ιδέα της συνεργασίας μεταξύ των καλλιτεχνών, η ανάπτυξη μιας κοινής οπτικής από ζωγράφους, γλύπτες, αρχιτέκτονες και σχεδιαστές γραφικών τεχνών ή βιομηχανικών προϊόντων.
Το 1917 ο Van Doesburg δημοσίευσε ένα βιβλίο με τον τίτλο «Το νέο κίνημα στη ζωγραφική», ενώ ο Mondrian έγραψε μια σειρά άρθρων για το περιοδικό, μεταξύ των οποίων ένα για το «νέο-πλαστικισμό στη ζωγραφική», που το 1920, μετά την επιστροφή του στη Γαλλία, πήρε τη μορφή βιβλίου με τίτλο Le Neo-Plasticisme, ένα απο τα κλασικά γραπτά πάνω στην αφηρημένη τέχνη.

Ο Mondrian, παθιασμένος με τις μυστικιστικές προεκτάσεις της αντίθεσης μεταξύ οριζόντιου και κάθετου, αφιέρωσε το υπόλοιπο της ζωής του στην εξερεύνηση των προεκτάσεων αυτών. Ο Vav der Leck επέστρεψε στην περιγραφική τέχνη. Το 1924 ο Van Doesburg αναζήτησε νια νέα προσωπική παραλλαγή αυτού που ονόμαζε «ελεμενταρισμό», στο οποίο συνέχιζε να συνθέτει με βάση ορθογώνια, στραμένα σε κλίση 45 μοιρών, για να πετύχει αυτό που αισθανόταν ότι ήταν μια αμεσότερη δυναμική μορφή έκφρασης. Στο σημείο αυτό ο Mondrian εγκατέλειψε το De Stijl, αγανακτισμένος από αυτό που θεώρησε «αφαίρεση» του Van Doesburg, ο οποίος είχε εγκαταλείψει τον κατακόρυφο άξονα.

Το κίνημα του De Stijl θεωρείται πως έπαψε να υφίσταται περίπου το 1931.

Κυριότεροι εκπρόσωποι του De Stijl :
Piet Mondrian (1872 - 1944) - Theo van Doesburg (1883 - 1931) - Ilya Bolotowsky (1907 - 1981) - Marlow Moss (1890 - 1958) - Am?d?e Ozenfant (1886 - 1966) - Max Bill (1908 - 1994) - Jean Gorin (1899 - 1981) - Burgoyne Diller (1906 - 1965) - Georges Vantongerloo (1886 - 1965).

 

Βιβλιογραφία:
Σημειώσεις Χρήστου Μιχαλόπουλου. Ιστορικός τέχνης.
Βικιπαίδεια, ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια.

Περισσότερα σε αυτή την κατηγορία: « Εμπρεσιονισμός ή Ιμπρεσιονισμός Αναγέννηση »