Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός
Γράφτηκε από Βατικιώτης Παντελής
Ένα κύριο χαρακτηριστικό της ζωγραφικής και της γλυπτικής μετά το 1950 είναι ότι διεθνοποιήθηκε. Παρόλο που μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η σύγχρονη τέχνη ξεπέρασε τα γεωγραφικά σύνορα από την πρώτη στιγμή της εμφάνισής της, μπορούμε επίσης να υποστηρίξουμε ότι μέχρι το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο εξακολουθούσαν να υπάρχουν εμφανή εθνικά στοιχεία.
Το Παρίσι διατηρώντας έντονα κοσμοπολίτικο χαρακτήρα αποτέλεσε πόλο έλξης καλλιτεχνών από την Ευρώπη και την Αμερική.
Παρόλη την αίγλη του Παρισιού, ο μοντερνισμός άνθησε και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, παίρνοντας στην Γερμανία και την Αυστρία τη μορφή του Εξπρεσιονισμού, στην Ιταλία τη μορφή του Φουτουρισμού, στη Ρωσία και την Ολλανδία τη μορφή του Κονστρουκτιβισμού.Μέχρι το 1960 η κυρίαρχη τάση τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική, ακόμη και στην Ιαπωνία, ήταν η αφαίρεση, γεωμετρική αφαίρεση ή κάποια μορφή αφηρημένου εξπρεσιονισμού. Οι επιρροές διαδίδονταν αστραπιαία από χώρα σε χώρα.
Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η επιρροή του Picasso σε ένα μεγάλο αριθμό καλλιτεχνών που υπήρξαν πρωτοπόροι στον Αφηρημένο Εξπρεσιονισμό και σε άλλες μορφές ελεύθερης αφαίρεσης. Η επιρροή του Matisse συνδέεται με τους ζωγράφους που ασχολήθηκαν με τη χρωματική σύνθεση.
Ένα ουσιαστικό επίτευγμα των ζωγράφων και των γλυπτών μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξε η σταθεροποίηση και ανάπτυξη των ιδεών που είχαν από τους πρωτοπόρους καλλιτέχνες. Οι νεωτερισμοί του 20ου αιώνα όπως ο κυβισμός, ο φοβισμός και ο ντανταϊσμός υπήρξαν ανάλογης σημασίας με την ανακάλυψη της γεωμετρικής προοπτικής πέντε αιώνες νωρίτερα.
Μεταξύ των Ευρωπαίων καλλιτεχνών που κατέφυγαν στην Αμερική, ήταν και πολλοί σουρεαλιστές. Η σχέση του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού με το σουρεαλισμό, και ιδιαίτερα τον οργανικό, τον αφηρημένο και τον αυτόματο σουρεαλισμό των Miro, Masson και Matta είναι ιδιαίτερα φανερές.
Οι ρίζες του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού μπορούν ν'αναζητηθούν στην τέχνη των Kandisky, Soutine και Picasso. Ανάμεσα στους καλλιτέχνες επικρατούσε η αίσθηση ότι κάτι συναρπαστικό συνέβαινε. Ορισμένα νέα φαινόμενα είχαν γοητεύσει τους καλλιτέχνες και πολλοί από αυτούς ένιωθαν ότι ήταν πρωτοπόροι των εξελίξεων. Παρόλα αυτά η αναγνώριση απ΄τα μεγάλα μουσεία άργησε να έρθει.
Η ουσία του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού αντικατοπτρίζεται στην αυθόρμητη έκφραση του υποκειμένου. Οι καλλιτέχνες του κινήματος εργαστικά κυρίως κατά τις δεκαετίες του 1940-50 στην Νέα Υόρκη. Ο πόλεμος δημιούργησε ένα κλίμα που συνέβαλλε στο θρίαμβο της αφηρημένης και εξπρεσιονιστικής τέχνης.
Για πρώτη φορά ο όρος χρησιμοποιήθηκε το 1919 για την περιγραφή ορισμένων πινάκων του Kandinsky. Ξαναχρησιμοποιήθηκε το 1929 από τον Alfred Barr για τον ίδιο λόγο. Το 1946 ο Robert Coates τον υιοθέτησε για να περιγράψει έργα νέων αμερικανών ζωγράφων, κυρίως του De Kooning και του Jackson Pollock. Στο κίνημα του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού έχουν δοθεί κι άλλες ονομασίες, από τις οποίες η επικρατέστερη είναι «Σχολή της Νέας Υόρκης».
Στο κίνημα του τον Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού διακρίνονται δύο κύριες τάσεις :
1. «Δυναμική Ζωγραφική». Οι ζωγράφοι αυτής της τάσεις εξερεύνησαν διάφορους τρόπους χειρισμού του πινέλου και της υφής του χρώματος. Κύριοι εκπρόσωποι οι Jackson Pollock, De Kooning, Kline.
2. «Χρωματικού Πεδίου». Οι καλλιτέχνες εξερεύνησαν την έκφραση συμβόλων ή εικόνων μέσα από μεγάλες ενιαίες χρωματικές επιφάνειες. Κύριοι εκπρόσωποι οι Rothko, Newman, Reinhardt, Motherwell, Still.
Τα βασικά χαρακτηριστικά της τέχνης του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού είναι τα παρακάτω : Μεγάλα μεγέθη πινάκων, σύνθεση «over-all»,η πράξη της τοποθέτησης του χρώματος στο μουσαμά έχει πρωταρχική σημασία, τα αισθήματα δεν απεικονίζονται αλλά «διαδραματίζονται» επάνω στον καμβά.
Ο κριτικός και υποστηρικτής του κινήματος Harol Rozenberg το 1952 έγραψε :
«Ο μουσαμάς άρχισε πια να αντιμετωπίζεται...ως πεδίο δράσης και όχι σαν ένας χώρος όπου αναπαράγεται, αναλύεται ή εκφράζεται ένα αντικείμενο, υπαρκτό ή φανταστικό. Αυτό που θα φιλοξενούσε πια ο μουσαμάς δεν ήταν μία εικόνα αλλά ένα γεγονός. Ο ζωγράφος δεν πλησίαζε πια το καβαλέτο του με μια εικόνα στο μυαλό του, η εικόνα τώρα θα ήταν το αποτέλεσμα της συνάντησης των υλικών που είχε μπροστά του»
Το αντικείμενο εξοβελίζεται από τη ζωγραφική «για να μην υπάρχει τίποτα που να παρεμποδίζει την πράξη της ζωγραφικής...αυτό που έχει σημασία είναι πάντοτε η αποκάλυψη που εμπεριέχει η ζωγραφική πράξη»
Για περισσότερες φωτογραφίες για το κίνημα του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού δείτε την ψηφιακή μας Gallery.
Βιβλιογραφία :
Σημειώσεις Χρήστου Μιχαλόπουλου. Ιστορικός τέχνης.
Το Χρονικό Της Τέχνης. Ε.H. Gombrich