Larry Poons, "Συντρίμμια σε πορτοκαλί", 1963Στην Systemic Painting αναζητούμε την ποικιλία μέσα στην προφανή ενότητα. Το 1988 είπε ότι έβλεπε σε αυτούς τους καλλιτέχνες να επικρατεί μια ισχυρή οργανωτική αρχή με σειρές κανονικά επαναλαμβανόμενων γεωμετρικών σχημάτων. Ενώ στη χειρονομιακή ζωγραφική το χρώμα παρουσιαζόταν ως το πιο ανοργάνωτο στοιχείο, στη Ζωγραφική των Συστημάτων, εμφανιζόταν πιο οργανωμένο και ήταν πιο δύσκολο να κάνει κανείς διάκριση μεταξύ γραμμής και χρώματος.

Μερικοί από τους εκπροσώπους αυτής της τάσης χρησιμοποιούν ως βάση τη μοντέρνα λογική, την αρχιτεκτονική και τα μαθηματικά, ενώ άλλοι θεωρούν την τέχνη μοχλό για την ανατροπή της λογικής. Αξιοποιούν δηλαδή ερεθίσματα που ξεκινούν από την σύγχρονη τεχνολογία και φτάνουν ως την ειρωνική αντιμετώπιση της τέχνης από τον Duchamp. Αυτό αφορά περισσότερο την Minimal Art, που μπορεί να θεωρηθεί το παράλληλο της Systemic Painting στην πλαστική από τα τέλη του '60 ως τα τέλη του '70.

Agnes Martin, "Άτιτλο, αριθμός 2", 1977Στο έργο της Agnes Martin (1912-2004), που έχει τα βασικά χαρακτηριστικά της Ζωγραφικής των Συστημάτων, είναι φανερή η προσπάθεια εικαστικής αποτύπωσης μιας άψογης σκέψης, μιας κατάστασης του νου. Με πυρήνα ένα ορθογώνιο, που σταδιακά κατέκτησε ολόκληρη την κολλημένη με ακρυλικά ζωγραφική επιφάνεια και κύριο αρθρωτικό μέσο λεπτές γραμμές από γραφίτη, που μοιάζουν με σχάρα και επιβάλλονται το '70, μορφοποιεί ή υποβάλλει αιθέριες καταστάσεις, όπως ο άνεμος, το φως του ήλιου, το τρεμούλιασμα ενός απέραντου αγρού ή ακόμα στοιχεία όπως η άμμος, το νερό, το δέντρο. Η ίδια λέει ότι πίσω και πριν από την αυτό-έκφραση, που είναι κάτι αναπόφευκτο, υπάρχει μια προϊούσα εγρήγορση του νου, που επηρεάζει το έργο.

Αυτή την προϊούσα εγρήγορση την ονομάζει το έργο. Είναι το πιο σημαντικό μέσο του έργου. Είναι το έργο στο μυαλό μας, το έργο στα χέρια μας και το έργο ως αποτέλεσμα. Η λειτουργία του έργου τέχνης συνίσταται στο να ερεθίζει τις ευαισθησίες μας, να ανανεώνει τις μνήμες στιγμών τελειότητας. Η γεωμετρία είναι ένα είδος αφαίρεσης, αλλά από μόνης της όχι αρκετή. Είναι ένα μέσο για να νιώθουμε ευχαριστημένοι με τον εαυτό μας, ένα επίπεδο αυτοσυνειδησίας. Χρησιμοποιεί την γεωμετρία γιατί επιτρέπει μια άμεση εμπειρία, πρόσωπο με πρόσωπο και όταν την μεταχειρίζεται κανείς με ορισμένο τρόπο μπορεί να υπαινίσσεται κάτι και να ηρεμεί.

Robert Mangold, "Αλληλουχία Χ κεντρικής διαγωνίου, αριθμός 2", 1968Με αφετηρία τον Newman και τον Mondrian αξιοποίησε δυνατότητες του γεωμετρικού λεξιλογίου ο Robert Mangold (1937-), ένας από τους λίγους ζωγράφους που έγιναν θεωρητικά δεκτοί στο στρατόπεδο του Minimalism. Έκρινε ότι τα χρώματα σε πολλά έργα της Μετά-ζωγραφικής Αφαίρεσης αποκτούσαν διακοσμητικό χαρακτήρα και έθεσε ως στόχο του να μην τους επιτρέψει να υπερβούν την δομή (structure) ή να αποσπαστούν από αυτή τονίζοντας παράλληλα με την αδιαφάνειά τους την επίπεδη επιφάνεια και υλικότητα του έργου. Βλέπει τις εσωτερικές γραμμές της σύνθεσης να βρίσκονται σε άμεση σχέση με το εξωτερικό περίγραμμα του μουσαμά, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι, για εκείνον τα άκρα του πίνακα είναι η πρώτη γραμμή. Όλα φαίνονται να αρχίζουν και να τελειώνουν στο άκρο.

Αναγνώριζε ότι χρησιμοποιούσε τη γεωμετρία, αλλά δεν την εννοούσε γεωμετρία per se. Τον ενδιέφερε η ιδέα ενός είδους ζωγραφικής, που ενώ θα διαιρούνταν σε τμήματα, θα εξακολουθούσε να υπάρχει ως σύνολο. Δηλαδή ότι ολόκληρος ο πίνακας θα μπορούσε να έχει τέσσερις τομείς, να τον χωρίσει κανείς στην μέση και εντούτοις να έχει πάλι ένα πίνακα. Θεωρεί την ζωγραφική συνδυασμό επιφάνειας-σχήματος, παρά αντικείμενο. Τα έργα του υπήρξαν πάντα αυστηρά, μετωπικά και το σχήμα τους προέκυπτε από μια αφαιρετική μέθοδο. Ποτέ δεν είχε βάλει χρώμα γύρω-γύρω στον πίνακα και υπήρξε έντονα διαισθητικός καλλιτέχνης στα έργα του.

Al Held, "C-Y-1", 1978aΣτην έκθεση Abstraction Geometry Painting που οργάνωσε ο Michael Auping το 1989 συμπεριέλαβε 25 καλλιτέχνες καλύπτοντας ολόκληρο το φάσμα της γεωμετρικής αφαίρεσης στην Αμερική από το 1945 ως τα τέλη του '80 και συνάμα την λεγόμενη Neo-Geo (Νέο- γεωμετρική Τέχνη), με επίκεντρο των ζυμώσεων, στη δεκαετία του '80, το Los Angeles. Οι πιο σημαντικοί καλλιτέχνες είναι οι Ilya Bolotowsky (1907-1981), Leon Polk Smith (1906-1996), Gene Davis (1920-1985), Al Held (1928-2005), Richard Anuszkiewicz (1930-), Ludwig Sander, Larry Poons (1937-), Dorothea Rockburne (1932-), David Novros, Peter Halley (1953-).

Στην ουσία η μεταπολεμική Αφαίρεση ακολούθησε τις δύο κύριες κατευθύνσεις, που προσδιόρισε με ανεπανάληπτο τρόπο ο Alfred Barr στον κατάλογο της έκθεσης Cubism and Abstract Art, στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης. Η πρώτη τάση κατά τον Barr, διαισθητική και συγκινησιακή, παρά διανοητική, κατάγεται από τις θεωρίες του Gauguin και περνώντας από τον Matisse και τον Kandinsky, φτάνει ως τους όψιμους σουρεαλιστές. Η δεύτερη τάση, πιο σημαντική, ξεκινά από τον Cezanne και μέσα από τον Κυβισμό και τον Κονστρουκτιβισμό, καταλήγει στην ριζοσπαστική γεωμετρία του Mondrian.

Richard Anuszkiewicz, "Νερό από το βράχο", 1961-1963Αυτή είναι διανοητική, κατασκευαστική (structural), αρχιτεκτονική, γεωμετρική, ορθογώνια και κλασική στην αυστηρότητά της και την εξάρτησή της από τη λογική και τα μαθηματικά. Ο Auping, επικαλούμενος την φράση του Apollinaire, ότι η γεωμετρία είναι για τις πλαστικές τέχνες ότι η γραμματική για τον συγγραφέα και της ζωγράφου Charmion von Wiegand, ότι το σπίτι της αφηρημένης τέχνης είναι η δισδιάστατη επιφάνεια, το επίπεδο. Θεωρεί το επίθετο γεωμετρικός ως το πιο κατάλληλο να χαρακτηρίσει τη μετά τον Αφηρημένο Εξπρεσιονισμό αφαίρεση, παρατηρώντας όμως παράλληλα ότι η γεωμετρία σχεδόν ποτέ δεν είναι το αντικείμενο της ζωγραφικής, αλλά μέσο για την επίτευξη στόχων.





Φωτογραφίες έργων:

Βιβλιογραφία:
- Άλκης Χαραλαμπίδης, 1993, «Η Τέχνη του Εικοστού Αιώνα», Τόμος 3ος, Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων και Περιοδικών
- Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Παρισιού, 1991, «Ομάδες, Κινήματα, Τάσεις της σύγχρονης τέχνης μετά το 1945», Εξάντας Εκδοτική Α.Ε.
- Σταύρος Τσιγκόγλου, 2000, «Η Τέχνη στο τέλος του αιώνα», Τα Νέα της τέχνης, Αθήνα
- Ιστοσελίδα της Wikipedia