Πριν περάσουμε στα ίδια τα έργα πρέπει να πούμε πως η φωτογραφία είναι ένα δύσκολο μέσο, καθώς μόλις ακουστεί εκείνος ο ιδιαίτερος και χαρακτηριστικός ήχος του κλείστρου τα πάντα έχουν καταγραφεί, τίποτα δεν μπορεί πια να αλλάξει. Ο Καλφαντής γνωρίζοντας αυτή την ιδιαιτερότητα του μέσου που χρησιμοποιεί, λειτουργεί όπως θα λειτουργούσε ένας ζωγράφος, και μάλιστα ένας εμπρεσιονιστής ζωγράφος, ένας ζωγράφος δηλαδή που καταγράφει τη στιγμή και που ζωγραφίζει έξω στο φυσικό φως. Ο Καλφαντής λοιπόν επιλέγει την ιδανική στιγμή, όπου τα στοιχεία που θα αποτελέσουν το θέμα του βρίσκονται στο απόγειό τους και τότε πατάει το κλείστρο της μηχανής του, καθώς και ο ίδιος θέλει να καταγράψει τη στιγμή.

Η θεματική των φωτογραφιών του είναι πολλαπλή˙ όμως να μην ξεχνάμε ότι είναι πολιτικός μηχανικός. Η ιδιότητά του αυτή επηρεάζει σε ένα μεγάλο βαθμό τη θεματολογία του. Έτσι το πρώτο που του κεντρίζει το ενδιαφέρον είναι, όπως άλλωστε είναι φυσικό, τα κτίρια, τα σπίτια, οι εκκλησίες, οι πόρτες, τα παράθυρα, τα γείσα και ό,τι σχετίζεται με την αρχιτεκτονική καταγράφεται μέσω της φωτογραφικής του μηχανής. Θα τα καταγράψει σε όλες τους τις στιγμές. Όταν επιλέγει να φωτογραφίσει κτίριο, τις περισσότερες φορές αυτό φωτογραφίζεται, θα χρησιμοποιήσουμε εδώ ένα όρο από την ιστορία της Τέχνης, με προοπτική βατράχου, δηλαδή, από κάτω προς τα πάνω. Για να γίνουμε ακόμα πιο σαφείς ο Καλφαντής γονατίζει και φωτογραφίζει, έτσι το κτίριο υψώνεται μπροστά μας.

 Άλλοτε πάλι το κτίριο φωτογραφίζεται διαγώνια, και άλλοτε ευθεία μπροστά. Ένα ακόμα στοιχείο που πρέπει να σημειωθεί είναι πως ο Καλφαντής παίζει με τις ώρες της μέρας, έτσι έχει τη δυνατότητα να καταγράψει και τις σκιές που δημιουργούνται πάνω στα κτίρια ανάλογα με την ώρα της ημέρας. Τα κτίρια που φωτογραφίζει δεν είναι μόνο κτίρια κατοικημένα, αλλά και κτίρια ερειπωμένα και κατεστραμμένα. Έχουμε εδώ λοιπόν μια καταγραφή παρόντος παρελθόντος, ζωής και θανάτου.

Φωτογραφίζει νεοκλασικά με γείσα και φροντισμένα μπαλκόνια, περιβαλλόμενα από κόκκινες βουκαμβίλιες και δέντρα καλοσχηματισμένα, αλλά και κτίρια που έχουν χάσει την αρχική τους αίγλη, των οποίων οι τοίχοι είναι ξεφλουδισμένοι και οι λειχήνες έχουν κάνει την εμφάνισή τους. Επίσης το μάτι του έλκουν σπίτια ερειπωμένα και κατεστραμμένα, σπίτια δηλαδή στα οποία ο χρόνος έχει αφήσει ανεξίτηλα τα σημάδια του.

Πέρα όμως από την φθορά του χρόνου τα σπίτια αυτά έχουν και κάτι άλλο, ίσως πιο σημαντικό, καθώς αποτελούν μια γέφυρα ανάμεσα στο χτες και στο σήμερα μια γέφυρα που ονομάζεται με μια λέξη Ιστορία, καθώς και τα κατεστραμμένα αυτά κτίρια έχουν επάνω τους στοιχεία από την δική τους εποχή. Αυτή η Ιστορία αποτυπώνεται στο φωτογραφικό φακό του Καλφαντή.

Φωτογραφίζει ακόμη την καθημερινότητα: μπαλκόνια με απλωμένα ρούχα και πιο δίπλα αρχιτεκτονικά στοιχεία άλλης βέβαια εποχής. Έχουμε λοιπόν μια φωτογραφία στην οποία φωτογραφίζεται ένα μπαλκόνι από το οποίο κρέμονται ρούχα, από την ταράτσα του κτιρίου κρέμονται καλώδια και ταυτόχρονα η ταράτσα κατακλύζεται από κεραίες τηλεοράσεων, ενώ την ίδια στιγμή μπροστά από αυτό το μπαλκόνι υπάρχει ένας κορινθιακός κίονας. Εδώ πια έχουμε και κάτι ακόμα τη συνάντηση της καθημερινότητας με την Ιστορία.

Κοιτώντας συνολικά τις φωτογραφίες αυτής της θεματικής διαπιστώνουμε πως έχουν μια διττή διάθεση, πρώτον να καταγράψουν το σήμερα, πως είναι τα κτίρια σήμερα, τη νέα τους όψη, τα χρώματά τους που αντανακλούν και τις δικές μας προτιμήσεις, αλλά παράλληλα εκφράζουν και μια διάθεση αντίστασης στο χρόνο, στη φθορά που προκαλεί ο χρόνος. Οι άνθρωποι προσπαθούν να αντισταθούν σε αυτή τη φθορά του χρόνου επισκευάζοντας τα κτίρια δίνοντάς τους βέβαια στοιχεία που ταιριάζουν στις σύγχρονες απαιτήσεις.

Ένα ακόμα στοιχείο που του κεντρίζει το ενδιαφέρον του Καλφαντή είναι τα παράθυρα, τα οποία τις περισσότερες φορές έχουν κλειστά τα παραθυρόφυλλά τους. Έχουμε λοιπόν εδώ μια άρνηση επαφής με τον έξω κόσμο και με τη φύση καθώς και μια διάθεση απόκρυψης.

Σε μια όμως φωτογραφία ο Καλφαντής φωτογραφίζει ένα παράθυρο ανοιχτό. Αυτό μας επιτρέπει να δούμε λοιπόν λίγα στοιχεία του εσωτερικού του και φυσικά βλέπουμε στο περβάζι του τη γλάστρα με το βασιλικό, πράγμα που μας παραπέμπει στο δημοτικό τραγούδι: «Μάνα μ’, σγουρός βασιλικός». Η συγκεκριμένη φωτογραφία έχει και ένα άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό καθώς το μόνο έγχρωμο στοιχείο είναι ο πράσινος βασιλικός, εφόσον το άσπρο και το μαύρο δεν κατατάσσονται στην κατηγορία των χρωμάτων.

Εντυπωσιακή φωτογραφία είναι ακόμη εκείνη όπου ο κισσός έχει καλύψει όλο το σπίτι. Φύση και αρχιτεκτονική έχουν γίνει ένα. Μοναδικό άνοιγμα στο χώρο το παράθυρο.

Μια άλλη θεματική που θα τον απασχολήσει είναι τα ηλιοβασιλέματα. Άλλοτε ανάμεσα στο ηλιοβασίλεμα και στο θεατή παρεμβάλλεται ένας μεγάλος βράχος και άλλοτε το ηλιοβασίλεμα προβάλλει ξεκάθαρο μπροστά μας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν στις φωτογραφίες αυτές τα χρώματα που παίρνουν τα σύννεφα καθώς μέσα τους εγκλωβίζεται το φως. Μαύρα και δίπλα τους ένας πορτοκαλί ουρανός, άλλοτε ένας βαθυκόκκινος ουρανός που στον ορίζοντά του γίνεται πορτοκαλί και τέλος μαύρα σύννεφα όπου από μέσα τους ξεπροβάλλουν οι ακτίνες του ήλιου. Αρέσει στον Καλφαντή να αποτυπώνει χρωματικές αντιθέσεις που συνυπάρχουν και διαρκούν λίγα λεπτά γιατί την επόμενη στιγμή το φως θα αλλάξει. Όμως ο Καλφαντής έχει προλάβει να αποτυπώσει τη στιγμή όπως ένας ιμπρεσιονιστής ζωγράφος.

Οι αντανακλάσεις και η θάλασσα είναι μια ακόμα θεματική που θα κεντρίσουν τη ματιά του Καλφαντή. Στη φωτογραφία με την αντανάκλαση του τοπίου έχουμε κατ’ αρχήν την φωτογραφική απεικόνιση ενός τοπίου∙ ενός τοπίου που αντανακλάται στο νερό της λίμνης. Καφέ και κόκκινοι τόνοι και στο κέντρο το γεφύρι. Σε μια δεύτερη ανάγνωση της εικόνας διαπιστώνουμε πως έχουμε ένα φυσικό κάτοπτρο όπου το φυσικό τοπίο εικονίζεται σε πλήρη πιστότητα στην επιφάνεια του νερού.

Η θάλασσα φωτογραφίζεται σε όλες της τις στιγμές˙ φουρτουνιασμένη να ξεβράζει τα κύματά της πάνω στα σοκάκια της μικρής Βενετίας ή πάνω στα βράχια και την άμμο, άλλοτε να δέχεται στα γαλανά της νερά λουόμενους όλων των ηλικιών και άλλοτε να φιλοξενεί στα νερά της μικρές βάρκες. Πέρα όμως από το θέμα της φωτογραφίας ο Καλφαντής ενδιαφέρεται να καταγράψει με το φωτογραφικό του φακό τα χρώματα της ίδιας της θάλασσας: πράσινο, γαλανό σκούρο μπλέ, τιρκουάζ, απαθανατίζονται στο φακό του φωτογράφου.

Η καθημερινή ζωή, τα σοκάκια των δρόμων, είναι μερικά ακόμα από τα θέματα που τον απασχολούν. Οι φωτογραφίες που εντάσσονται στη θεματική ενότητα καθημερινή ζωή απεικονίζουν ψαράδες πάνω στα καΐκια τους ή την ώρα που μαζεύουν τα δίχτυα, εικόνες που μας παραπέμπουν σε στιγμές της παλιάς Ραφήνας, μικροπωλητές μπροστά από το εμπορεύματά τους, μια γιαγιά με ένα μπαστούνι στο χέρι στην είσοδο του σπιτιού της, μικρά παιδιά είτε να τρέχουν πατώντας δίχτυα ψαράδων με μια πετονιά στο χέρι είτε να παίζουν ανέμελα στην παραλία, είτε να κάθονται στα βράχια της θάλασσας. Και εδώ έχουμε φωτογραφίες με χρωματικές αντιθέσεις, αλλά και «πειραγμένες» φωτογραφίες όπου το μόνο έγχρωμο στοιχείο είναι τα κίτρινα δίχτυα καθώς όλα τα υπόλοιπα στοιχεία της φωτογραφίας ακόμα και η θάλασσα είναι σε γκρι χρώμα. Βλέπουμε λοιπόν ότι τον ενδιαφέρουν εικόνες οικείες σε όλους μας, εικόνες απλές και συνάμα εικόνες με μια, θα λέγαμε, εσωτερική δυναμική. Φωτογραφίζει ανθρώπους απλούς που εργάζονται για το μεροκάματο, αλλά φωτογραφίζει και τη φυσική αντίθεση της ζωής, τα νιάτα και τα γηρατειά.

 

Τα σοκάκια των δρόμων είναι η τελευταία θεματική ενότητα των φωτογραφιών του Καλφαντή. Σοκάκια ελληνικών νησιών με κόσμο που τα περιδιαβαίνει, σοκάκια στα οποία είναι σταθμευμένο ένα κατακόκκινο μηχανάκι, σοκάκια που οι σκάλες του σε οδηγούν σε μωβ βουκαμβίλιες. Σοκάκια που πάνω τους υπάρχουν μόνο κόκκινες ντομάτες. Στις φωτογραφίες αυτές ο Καλφαντής θα παίξει με τις αντιθέσεις. Γκρι που συνδυάζεται με κόκκινο και μωβ. Γκρί σοκάκια και κόκκινες κουπαστές σπιτιών, κόκκινες ντομάτες, κόκκινο μηχανάκι, μωβ βουκαμβίλιες. Χρώμα παντού και πολύ.

Άφησα για το τέλος μια φωτογραφία που μου αρέσει πολύ. Είναι μια προπέλα βάρκας βαμμένη κόκκινη-πορτοκαλί σε γαλάζιο φόντο. Κάποτε λειτουργικό τμήμα της βάρκας, σήμερα άχρηστο αντικείμενο. Όμως όπως το κόκκινο μπαίνει μέσα στο μπλε και η φτερωτή ακουμπάει στο λείο φόντο, καθώς ο φωτογράφος φωτογραφίζει από κοντά, δημιουργεί ένα έργο τέχνης.

Αυτό που πρέπει να σημειώσουμε κοιτώντας συνολικά τις φωτογραφίες είναι πως ο Καλαντής ενδιαφέρεται για το βάθος πεδίου, όπως ονομάζεται στην φωτογραφία, προοπτική όπως ονομάζεται στην Ιστορία της Τέχνης. Οι φωτογραφίες του σχεδόν στο σύνολό τους έχουν πρώτο, δεύτερο και τρίτο, πολλές φορές, επίπεδο. Άλλες είναι ιδωμένες από ψηλά, άλλες από χαμηλά, άλλες κοιτάνε κατάματα το προς φωτογράφιση θέμα. Άλλες πάλι είναι ελαφρά «πειραγμένες» καθώς έχουν αφαιρεθεί τα χρώματα από το γενικό σύνολο της φωτογραφίας και έχουν κρατηθεί μόνο εκείνα που πραγματικά ενδιαφέρουν τον Καλφαντή. Γενικότερα οι φωτογραφίες του αρέσκονται στις αντιθέσεις, αντιθέσεις χρωμάτων, ηλικιών, εποχών, επιπέδων. Ο Καλφαντής θα σταθεί απέναντι στο προς φωτογράφιση θέμα του όπως ο ζωγράφος απέναντι σε ένα μοντέλο, θα αναζητήσει την κατάλληλη στιγμή όπου τα πάντα είναι όπως πρέπει πριν εκείνος πατήσει το κουμπί που θα απαθανατίσει μια για πάντα τη στιγμή.

Κλείνοντας και αποτιμώντας συνολικά τις φωτογραφίες του Καλφαντή διαπιστώνουμε ότι είναι φωτογραφίες στο σύνολό τους ρεαλιστικές, όμως έχουν ένα διάχυτο λυρισμό.

Η έκθεση μετά τη Ραφήνα θα μεταφερθεί στο Ηράκλειο στο wine bar OPUS.

Λαμπρινή Μπενάτση

Ιστορικός Τέχνης

MA of Arts University of Essex, U.K.

Υπ. Διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης