Πέμπτη, 10 Σεπτεμβρίου 2009 18:17

Νέα Αντικειμενικότητα ή Νέος Πραγματισμός

Γράφτηκε από  Βατικιώτης Παντέλης
Otto Dix

Δεν υπάρχει θεωρία της Νέας Αντικειμενικότητας και οι πραγματικές δηλώσεις των εκπροσώπων της είναι ελάχιστες. Θα πρέπει να στηριχθεί κανείς στις ίδιες τις εικόνες, αν θέλει να προσδιορίσει την ουσία της. Σε γενικές γραμμές ο τύπος του «Νέο Αντικειμενικού» ζωγράφου και χαράκτη, όπως αυτός εμφανίζεται στη συγκεκριμένη δεκαετία, παρουσιάζει έναν άνθρωπο, ο οποίος δεν έχει πολύ-ταξιδέψει και ούτε αισθάνεται την ανάγκη να γυρίσει τον κόσμο. Δεν εκφράζεται με το λόγο, σπάνια συντάσσει μανιφέστα, δεν είναι λογοτεχνικός τύπος. Είναι απασχολημένος με την τέχνη του, ζωγραφίζει, χαράζει και συχνά εξασκεί και κάποιο άλλο επάγγελμα για την εξασφάλιση του επιούσιου.

Την ανάγκη να εκφραστούν θεωρητικά ή μέσω κάποιων αποφάνσεων με ύφος προσωπικού ημερολογίου, είχαν ο Max Beckman, ο οποίος μόνο κάτω από πολύ περιορισμένους όρους μπορεί να συμπεριληφθεί στη Νέα Αντικειμενικότητα, ο George Grosz, ο οποίος είχε και την τάση για θεωρητικές αρχές προγράμματα, ο Rudolf Schlichter, του οποίου η αυτοβιογραφία κυκλοφόρησε στις αρχές της δεκαετίας του 1930. Ότι υπάρχει πέραν αυτών είναι γράμματα κι αυθόρμητες τοποθετήσεις σε έρευνες που χαρακτηρίζονται τις περισσότερες φορές από τη φρεσκάδα της αμεσότητας και σπάνια από θεωρητικό αναστοχασμό.

Η Νέα Αντικειμενικότητα δεν αποτελεί τόσο μια νέα τεχνοτροπία, όσο μια νέα άποψη, η οποία απορρέει όχι μόνο από μια διαφορετική οπτική, αλλά κι από μια διαφορετική αντίληψη των φαινομένων τις ζωής και η οποία στρέφει το ενδιαφέρον προς άλλα θέματα που αντλούνται κατά ριζοσπαστικό τρόπο από τον κόσμο του σύγχρονου πολιτισμού και της καθημερινής ζωής.

Η τέχνη της Νέας Αντικειμενικότητας μπορεί να χαρακτηρισθεί από τα ακόλουθα ιδιαίτερα γνωρίσματα:

rudolf_schlichter
Rudolf Schlichter
? Τη νέα παραστατικά πιστή απόδοση του αντικειμένου, η οποία προβάλλεται συνειδητά με έμφαση και η οποία διαφέρει κυρίως από τη συγκινησιακή, γενναιόδωρα περιληπτική ζωγραφική του Εξπρεσιονισμού.
? Τον πραγματισμό και την καθαρότητα της οπτικής, μιας νέας ρεαλιστικής αντίληψης, απαλλαγμένης πλήρως από συναισθηματισμούς.
? Τη στροφή του βλέμματος προς κάθε τι καθημερινό, το πέζο, προς ασήμαντα αντικείμενα δίχως αξιώσεις, την έλλειψη ενδοιασμών ως προς την απεικόνιση του «άσχημου».
? Την απομόνωση του αντικειμένου, το οποίο εμφανίζεται αποκομμένο από κάθε είδους συνάρτηση και αμφισβήτηση.
? Μια στατικά διαρθρωμένη δομή της εικόνας, η οποία προκαλεί συχνά την εντύπωση ενός γυάλινου χώρου αέρος, η γενική προτίμηση της διάστασης του στατικού από τη διάσταση του δυναμικού.
? Την προφανή σύνθεση της εικόνας από διάφορες λεπτομέρειες, οι οποίες δεν διαμορφώνουν κάποιο οργανικό σύνολο - η συνένωση «αποσπασμάτων από εμπειρίες» σαν κολάζ, δεν υποδηλώνει κάποια συσχέτιση με βιώματα, δεν καλύπτονται από κάποια κοινή προοπτική, ούτε φωτίζονται από κάποια έκδηλη πηγή φωτός.
? Την εξάλειψη κάθε ίχνους της ζωγραφικής διαδικασίας, την απαλλαγή της εικόνας από κάθε ιδιαιτερότητας του προσωπικού ύφους.
? Και τελικά από μια νέα πνευματική αντιπαράθεση με τον κόσμο των πραγμάτων.

Χαρακτηριστικό του πραγματισμού και της καθαρότητας της οπτικής είναι επίσης ότι θεωρεί σπουδαία την κάθε λεπτομέρεια και ότι προσπαθεί να την αποδώσει με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια και καθαρότητα, πράγμα που μεταξύ άλλων μπορεί να οδηγήσει στον υπερβολικό τονισμό της λεπτομέρειας σε σχέση με το σύνολο της εικόνας. Η οπτική μπορεί να συγκριθεί μ' εκείνη του φωτογραφικού φακού και μάλιστα τον υπερβαίνει ως προς την ακρίβεια: ο καλλιτέχνης σχεδιάζει τα πάντα με την ίδια καθαρότητα, ακόμα και το φόντο.

Χαρακτηριστικό των έργων της Νέας Αντικειμενικότητας είναι το ότι, αποπνέουν μια στάση που χαρακτηρίζεται περισσότερο από σκεπτικισμό παρά από συναισθηματισμό και που θέλει ν' αντιμετωπίσει τα φαινόμενα της ζωής όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστικά και δίχως προκαταλήψεις. Όπου η πολιτική δραστηριότητα ενάντια στην κοινωνική αδικία κι η αλληλεγγύη με τους καταπιεσμένους υπερτερούν, μόνο εκεί συναντάμε μεροληπτικότητα, εκεί δεν χαλιναγωγείται το συναίσθημα, ούτε συγκαλύπτεται η θέση του καλλιτέχνη.

George Gros
George Gros
Μεροληπτικότητα όμως είναι το αντίθετο της αντικειμενικότητας κι αυτά τα έργα που συχνά αναφέρονται σήμερα, ανήκουν βέβαια με την κυριολεκτική σημασία στη ρεαλιστική τέχνη τη δεκαετίας του 1920, όχι όμως στη «Νέο- Αντικειμενική» τέχνη της ίδιας εποχής. Ακόμα και στα έργα του Otto Dix, ο οποίος έδειχνε ένα παθιασμένο ενδιαφέρον για τα αντικείμενά του, υπερισχύει μια σκληρή θέληση για αντικειμενική κρίση. Συναισθηματική στράτευση και ρεαλισμός του βλέμματος δεν αναιρούνται σε καμία περίπτωση αμοιβαία, πράγματα που αποδεικνύουν πολλά έργα τις Νέας Αντικειμενικότητας.

 

 

Βιβλιογραφία:
Σημειώσεις Χρήστου Μιχαλόπουλου. Ιστορικός τέχνης.
Βικιπαίδεια, ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια