Ο (www.gaetanopesce.com) έχει αναντίρρητα διαγράψει μια εξαιρετικά δημιουργική πορεία στο χώρο του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού κτιρίων, εγκαταστάσεων, επίπλων και φωτιστικών. Το έργο του έχει αποσπάσει για χρόνια πολλαπλές διακρίσεις, ενώ αντιπροσωπευτικά δείγματα αυτού φιλοξενούνται σήμερα στις μόνιμες συλλογές πολλών σπουδαίων μουσείων, όπως είναι τα MoMA και Metropolitan Museum of Art στη Νέα Υόρκη, το Victoria & Albert Museum στο Λονδίνο, το Georges Pompidou στο Παρίσι κ. ά.
Σε πρόσφατη συνέντευξή του που φιλοξενείται στο περιοδικό «Κτίριο, Αρχιτεκτονική + Design», το οποίο κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του περασμένου χρόνου, ο Gaetano Pesce δίνει ένα στίγμα της δουλειάς του. Έχοντας ως έμβλημα το ότι «η αρχιτεκτονική είναι η βασίλισσα όλων των τεχνών», αφού, όπως λέει, «έχει τα πάντα, κίνηση, μουσική, ζωγραφική, επιφάνεια, τοίχους, φως? έχει όλες τις τέχνες μαζί», ο διάσημος αρχιτέκτονας εκφράζει, μεταξύ άλλων, μια ενδιαφέρουσα οπτική σε σχέση τόσο με τη σύγχρονη εποχή, όσο και με τους σύγχρονους καλλιτέχνες. Ενδεικτικά, παραθέτω ένα ενδεικτικό απόσπασμα από τα λεγόμενά του:

Ανατρέχοντας στο έργο του διάσημου καλλιτέχνη - συμβόλου της ποπ αρτ , ανάμεσα στις παραποιημένες προσωπογραφίες της θρυλικής Μέριλιν Μονρόε, του επαναστατικού Μάο Τσε Τουνγκ, της Τζάκι Κένεντυ, στις κονσέρβες τοματόσουπας Campell, στα μπουκάλια της Coca ? Cola, μού γεννήθηκε το ερώτημα κατά πόσον η επιλογή προσώπων ή αντικειμένων που είχαν μεγάλη απήχηση στην κοινή γνώμη προχωρά πέρα από τα φαινόμενα, αναζητώντας να αναδείξει την ουσία των πραγμάτων. Η Μέγιερ ? Χέρμαν εντόπισε ότι το σημείο αναφοράς στο έργο του Άντι Γουόρχολ είναι το επιφανειακό που γίνεται ουσιαστικό: «Ο Αντι Γουόρχολ αναρωτήθηκε κάποτε πώς θα ήταν αν ένας καθρέφτης αντανακλούσε έναν άλλο. Είχε πει ότι όλα όσα θέλουμε να μάθουμε φαίνονται στην επιφάνεια του ίδιου και των έργων του. Νόμιζα ότι έπρεπε να βλέπω πίσω από την επιφάνεια, αλλά κατάλαβα ότι αυτό που έψαχνα δεν είναι πίσω, αλλά μπροστά τους. Οι επιφάνειες του Γουόρχολ αντανακλούν τον κόσμο, τα έργα του αφορούν εσένα κι εμένα».

Η συγγραφέας που έχει αποσπάσει επαινετικές κριτικές για το λογοτεχνικό της έργο, μας απέδειξε απαντώντας στις ερωτήσεις μας πόσο χειμαρρώδης και συνάμα μεστός νοημάτων είναι ο λόγος της. Η Νιόβη Λύρη δηλώνει ότι γοητεύεται από την πολυπλοκότητα του ανθρώπου και αποκαλύπτει ότι εμπνέεται μυθιστορηματικά, μεταξύ άλλων, από τους θεματικούς άξονες της αναζήτησης της ταυτότητας, της πόλης και της γυναίκας. Σέβεται την οπτική του αναγνώστη, προκαλώντας τον παράλληλα να ξετυλίξει, μελετώντας τη λογοτεχνία, τις πολλαπλές δυνατότητές του, τις αθέατες πλευρές του χαρακτήρα του. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, η Νιόβη Λύρη προτείνει -μεταξύ άλλων- λογοτεχνικά έργα προς ανάγνωση?

Στο βιβλίο του «Σημειώσεις για τη ζωγραφική» (περ.1890), ο ζωγράφος παραδέχεται ότι η τέχνη της ζωγραφικής είναι η ωραιότερη όλων. Ο Γκωγκέν τεκμηριώνει την άποψή του, παραθέτοντας τις ακόλουθες σκέψεις: «Σε αυτή συνοψίζονται όλες οι αισθήσεις. Μπροστά απ? αυτή καθένας μπορεί, βάζοντας τη φαντασία του να δουλέψει, να πλάσσει ένα μυθιστόρημα και με μια ματιά μονάχα, να νιώσει το πνεύμα του κυριευμένο από βαθιές αναμνήσεις, δίχως ν? απαιτείται καμιά προσπάθεια της μνήμης, καθώς όλα συνοψίζονται σε μία μόνο στιγμή. Ολοκληρωμένη τέχνη, η οποία συγκεφαλαιώνει και συμπληρώνει όλες τις άλλες. Όπως συμβαίνει με τη μουσική, η οποία επενεργεί στην ψυχή μέσω των αισθήσεων, έτσι και οι αρμονικοί τόνοι αντιστοιχούν στις αρμονίες των ήχων. Στη ζωγραφική, εντούτοις, επιτυγχάνεται μια ενότητα ακατόρθωτη στη μουσική, στην οποία οι συγχορδίες διαδέχονται η μια την άλλη, γι? αυτό και η κρίση εργάζεται συνεχώς, προκειμένου να ενώσει το τέλος με την αρχή. Το αυτί, με δυο λόγια, είναι το αισθητήριο όργανο που αντιλαμβάνεται ένα μόνο ερέθισμα κάθε φορά, ενώ η όραση περιλαμβάνει τα πάντα, απλοποιώντας τα, συγχρόνως, κατά βούληση».

Δεν είναι λίγοι όσοι ισχυρίζονται ότι η ζωγραφική τέχνη πηγάζει από τον ψυχικό κόσμο του καλλιτέχνη και απευθύνεται αποκλειστικά στον ψυχικό κόσμο του αποδέκτη της, στην ανακίνηση των συναισθημάτων και την κινητοποίηση του ασυνείδητου του παρατηρητή της. Η παραδοχή αυτή ενισχύεται από έργα μοντέρνας και μεταμοντέρνας τέχνης, τα οποία στην πλειονότητά τους χαρακτηρίζονται ως ανεικονικά.
Προς αμφισβήτηση των παραπάνω, ότι δηλαδή η ζωγραφική δεν στοχεύει στη νόηση του φιλότεχνου κοινού, θα παραθέσω ορισμένα ενδεικτικά αποσπάσματα που άντλησα από το βιβλίο του Ενρί Μισώ (εκδόσεις Άγρα, 2008).

Ο σύγχρονος πολιτισμός θα μπορούσε εύκολα να χαρακτηριστεί ως οπτικός πολιτισμός. Εξάλλου είναι ευρέως αποδεκτό ότι όλοι ζούμε στην εποχή της εικόνας ή σωστότερα των εικόνων. Αυτών με τις οποίες κατακλυζόμαστε καθημερινά από τα μέσα ενημέρωσης, τις διαφημίσεις, τα έντυπα που πέφτουν στα χέρια μας. Παρά το γεγονός όμως ότι όλοι μας ζούμε σε ένα περιβάλλον με διαρκώς ανανεωνόμενες εικόνες, γεγονός που θα επέτρεπε την προπαρασκευή μας στην ερμηνεία και κατανόηση των ποικίλων οπτικών μηνυμάτων, μεταξύ αυτών και όσων μεταδίδονται μέσα από τις εικαστικές τέχνες, διαπιστώνουμε ότι συμβαίνει το εξής παράδοξο:

Έχουν παρέλθει είκοσι χρόνια από τότε που μια εμπνευσμένη χορογράφος, η Σοφία Σπυράτου, αποφάσισε να ιδρύσει το χοροθέατρο «Ροές». Σε εποχές δύσκολες για ένα καλλιτεχνικό είδος που δεν ήταν γνωστό στο ευρύ κοινό της χώρας μας, η χορογράφος τόλμησε να καινοτομήσει, συστήνοντας την ομάδα με την οποία έχει προσφέρει μέχρι σήμερα στο κοινό μια σειρά από αξιόλογες παραστάσεις χοροθεάτρου. Η Σοφία Σπυράτου, στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, αποκαλύπτει τις πηγές της έμπνευσής της, αναφέρεται σε πρόσφατες παραστάσεις που σκηνοθέτησε και περιγράφει τη γέννηση της ιδέας που σταδιακά μετασχηματίζεται σε παράσταση. Επιπρόσθετα, καταθέτει την άποψή της για την τέχνη ως συνολικό φαινόμενο και εξωτερικεύει την εμπειρία της από τη συνεργασία με τους υπόλοιπους συντελεστές των παραστάσεων...

Μία από τις ενδιαφέρουσες συλλογές διηγημάτων που επιχειρούν τη σύζευξη λογοτεχνικού λόγου και φωτογραφικής εικόνας είναι εκείνη που φέρει τον τίτλο «Με ορθάνοιχτα μάτια. Εννέα συγγραφείς και εννέα φωτογράφοι» (εκδόσεις Καστανιώτη). Στη συλλογή αυτή περιέχεται, μεταξύ άλλων, το διήγημα «Τετρακόσιες Πιέτες» της Αμάντας Μιχαλοπούλου, στο οποίο και πρόκειται να αναφερθώ. Ο τίτλος του διηγήματος είναι εμπνευσμένος από τη φουστανέλα του τσολιά που έχει τετρακόσιες πιέτες ? όσα και τα χρόνια της τουρκοκρατίας στην Ελλάδα. Ο τσολιάς του διηγήματος ανήκει στη φρουρά της Ελληνικής Βουλής στο Σύνταγμα.

Με δύο ποιητικές συλλογές στη λογοτεχνική του σκευή, ο νεαρός ποιητής Χρίστος Κρεμνιώτης, με σαφείς καταβολές από την ερμητική ποίηση, συνθέτει έναν λόγο άκρως ανεπιτήδευτο, σφύζοντα από υπόρρητους υπαινιγμούς και υποβαλλόμενες ψυχικές εντάσεις. Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε μας διαβεβαιώνει ότι στην ποίηση δεν χωρά ορθολογισμός, ούτε και συναισθηματισμός. Αντ? αυτών ο Χρίστος Κρεμνιώτης συνιστά τη λογική και υποδεικνύει την αγάπη. Ισχυρίζεται ότι η ποιητική πράξη, όπως και κάθε άλλη πράξη του ανθρώπου, οφείλει να στοχεύει στον λαβωμένο άνθρωπο, που σήμερα - όσο ποτέ - έχει ανάγκη από αγάπη, που όπως ο ίδιος χαρακτηριστικά αναφέρει, αποκτάται μόνο μέσω της κοινωνίας με τον άλλο. Η ποίηση του Χρίστου Κρεμνιώτη ξεκινά από προσωπικές εναγώνιες ανάγκες- καθολικές για τον άνθρωπο- και αποζητά την ουσία που ενέχει την ύλη, χωρίς να εγκιβωτίζεται σε αυτή και, την αλήθεια πίσω από τα επιφαινόμενα. Η συνέντευξη που ακολουθεί περικλείει την ποιητική, άκρως ανθρωποκεντρική σκέψη του.

Πριν από μερικές ημέρες έπεσε στα χέρια μου η συνέντευξη που παραχώρησε τον Αύγουστο του 1999 στον Θανάση Λάλα η Τζέσι Νόρμαν, μια από τις μεγαλύτερες φωνές του Λυρικού Θεάτρου. Στην ερώτηση που απηύθυνε ο δημοσιογράφος στη σοπράνο «Ποια η αναγκαιότητα της τέχνης στη ζωή μας;», η Τζέσι Νόρμαν απάντησε μεταξύ άλλων:

«Κατ? αρχάς εγώ δεν πιστεύω ότι αυτή είναι μια ανάγκη που έχουν όλοι γύρω μας. Επομένως εξαρτάται από τον άνθρωπο αυτή η ανάγκη. Για μένα η τέχνη είναι αναγκαία όταν το μυαλό ξεφεύγει. Η τέχνη για μένα είναι αναγκαία για να διατηρούμε την επαφή μας με το ελάχιστο της ύπαρξής μας?Υπάρχουν πολλές προκλήσεις στη ζωή στη ζωή που μας οδηγούν σε μια τρέλα. Πολλές ανθρώπινες δυνατότητες μπορούν να μας παρασύρουν ως άτομα και να μας κάνουν να νιώσουμε Θεοί επί γης?Αυτό είναι πολύ επικίνδυνο?