Εκτύπωση αυτής της σελίδας
Τρίτη, 15 Απριλίου 2014 01:50

Χρύσα Βαρδέα

Γράφτηκε από την 

Η Χρύσα Βαρδέα (31 Δεκεμβρίου 1933 - 23 Δεκεμβρίου 2013), γνωστότερη απλά με το καλλιτεχνικό προσωνύμιο ΧρύσαChryssa) ήταν διεθνούς φήμης Ελληνοαμερικανίδα γλύπτρια και ζωγράφος. Έργα της βρίσκονται σε διάφορα μουσεία, πινακοθήκες και συλλογές σε ολόκληρο τον κόσμο. Ήταν γνωστή για την χρήση υλικών όπως το αλουμίνιο, ο γύψος αλλά και τα φώτα νέον.

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1933 στην περιοχή του Ζωγράφου. Η οικογένειά της, αν και καταγόταν από τη γνωστή μανιάτικη οικογένεια των Μαυρομιχαλαίων, ήταν φτωχή, ενώ ο πατέρας της είχε πεθάνει πριν τον γνωρίσει. Αρχικά σπούδασε Κοινωνική Πρόνοια στην Αθήνα. Κάποιος Έλληνας κριτικός, όμως, έπεισε την οικογένειά της να την στείλουν στο Παρίσι. Έτσι, το 1953 πήγε στο Παρίσι, όπου και σπούδασε στην Ακαδημία Grande Chaumiere. Το 1954 αναχώρησε για την Αμερική και συνέχισε τις σπουδές της στο California School of Fine Arts στο Σαν Φρανσίσκο. Αμέσως μετά τις σπουδές της εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη.

230px-Attiki Metro Evangelismos1Mott Street (1983) - Σταθμός Ευαγγελισμού, Μετρό Αθήνας, ΑθήναΑρχικά, δημιούργησε επιτοίχιες συνθέσεις που αποτελούνταν από γύψινα ή μεταλλικά στοιχεία σε λευκό φόντο. Οι πειραματισμοί της με το γύψο την οδήγησαν στη δημιουργία της σειράς Κυκλαδικά βιβλία. Η καλλιτέχνις έχυνε τον γύψο σε χάρτινα κουτιά του εμπορίου και, αφού τον στέγνωνε, αφαιρούσε τη χάρτινη συσκευασία. Τα γύψινα ανάγλυφα που δημιουργούνταν με αυτόν τον τρόπο έφεραν χαράξεις από τις πτυχώσεις και τις γραμμές του εσωτερικού των χάρτινων κουτιών. Το διάστημα 1955-60 χρησιμοποιούσε μεταλλικές πλάκες πάνω στις οποίες χάραζε σειρές από κεφαλαία γράμματα που εναλλάσσονταν με κενά και παρέπεμπαν σε μνημειακές επιγραφές της αρχαιότητας. Στην ίδια λογική κινείται και μια σειρά από γύψινες πλάκες που δημιούργησε την ίδια περίοδο συσσωρεύοντας στην επιφάνειά τους γράμματα διαφορετικών μεγεθών.

Στα τέλη της δεκαετίας του ΄50 άρχισε να δημιουργεί πίνακες, τους οποίους εμπνεύστηκε από τη δομή και τη διάταξη των σελίδων εφημερίδας, ενώ το 1961 παρουσίασε αυτά τα έργα στο Μουσείο Γκούγκενχαιμ της Νέας Υόρκης. Στις αρχές της δεκαετίας του ΄60 πέρασε από τους πίνακες-εφημερίδες σε γλυπτά για τη δημιουργία των οποίων χρησιμοποίησε καλούπια, πειραματιζόμενη με τις διαφορετικές δομικές διατάξεις που μπορούσαν να προκύψουν σε μία σελίδα εφημερίδας.

λήψη 5Οι αναζητήσεις αυτές οδήγησαν στη δημιουργία του έργου Times Square Puzzle, 1961-62, στο οποίο χρησιμοποίησε για πρώτη φορά το νέον, υλικό που χαρακτήρισε το μετέπειτα έργο της. Γοητευμένη από τα φώτα και τις φωτεινές επιγραφές που κυριαρχούσαν εκείνη την εποχή στη Νέα Υόρκη, χρησιμοποίησε το νέον για να κατασκευάσει μια σειρά από γλυπτά με κορυφαίο το έργο The Gates to Times Square, που κόσμησε την Τάιμς Σκουέαρ, θέλοντας να αποδώσει τη ζωντάνια, τη συνεχή κίνηση, το χρώμα και τη φαντασμαγορική ατμόσφαιρα της μεγαλούπολης. Το έργο The Gates to Times Square (1964-66) είναι ένα μνημειώδες ασαμπλάζ σε σχήμα «Α» που εμπεριέχει όλο το εικαστικό λεξιλόγιο που είχε αναπτύξει έως τότε η καλλιτέχνις. Το ίδιο το γλυπτό χρειάστηκε 2 χρόνια για να ολοκληρωθεί, ενώ την ίδια περίοδο και έως το 1968 η Χρύσα δημιούργησε μια σειρά από σπουδές που ήταν βασισμένες σε μορφολογικά στοιχεία του πρωτότυπου έργου.

Οι συχνές επισκέψεις της καλλιτέχνιδος στην Τσάιναταουν της Νέας Υόρκης αποτέλεσαν το έναυσμα για μια σειρά ζωγραφικών έργων που πραγματοποιήθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του ΄80, εμπνευσμένη από την κινέζικη καλλιγραφία. Την ίδια περίοδο και μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '80 η καλλιτέχνις δούλευε και μια σειρά σπουδών πάνω σε κάποια γλυπτά με θέμα και πάλι την Τάιμς Σκουέαρ της Νέας Υόρκης.Την περίοδο 1992-94 βρέθηκε στην Αθήνα και δημιούργησε μια σειρά γλυπτικών συνθέσεων που συνοδεύονταν από ηχογραφημένους ήχους της Αθήνας και παρουσιάστηκαν το 1996 στην γκαλερί Leo Castelli στη Νέα Υόρκη.

Είχε παρουσιάσει έργα της σε πολυάριθμες ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, και είχε συμμετάσχει στη Μπιεννάλε του Σάο Πάολο το 1963, στην Ντοκουμέντα του Κάσσελ το 1968 και στη Μπιεννάλε της Βενετίας το 1972. Πέθανε στην Αθήνα το 2013.

Μαρία Μποϊλέ

Είμαι υποψήφια διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης στο ΑΠΘ και υπότροφος του ΙΚΥ. Αποφοίτησα από το τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, ενώ στο πλαίσιο του Προγράμματος Erasmus τμήμα των σπουδών μου ολοκληρώθηκε στο Università Cattolica del Sacro Cuore του Μιλάνου. Είμαι κάτοχος του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στο γνωστικό αντικείμενο Ιστορίας της Τέχνης του ΑΠΘ και του ΜΔΕ Διοίκησης Πολιτισμικών Μονάδων του ΕΑΠ.

Σχετικά Άρθρα