Δευτέρα, 25 Απριλίου 2011 00:32

Ομάδα "Στάθμη" - 1950

Γράφτηκε από την 

  Η ομάδα "Στάθμη" αποτελεί ένα φαινόμενο της ελληνικής καλλιτεχνικής ζωής της Ελλάδας, ένα καλλιτεχνικό δίκτυο της δεκαετίας του 1950, που εμφανίστηκε ως σχήμα δράσης του «δημόσιου και του ιδιωτικού χώρου».

 

Το αθηναϊκό κοινό ενημερώθηκε για το σχηματισμό της νέας καλλιτεχνικής ομάδας στις 27 Οκτωβρίου του 1949 μέσα από τη στήλη «Καλές Τέχνες» της εφημερίδας Ελευθερία:

«Το ερχόμενο Σάββατο θα παρουσιάσει για πρώτη φορά ατομική του έκθεση ο ονομαστός ζωγράφος Γ. Μπουζιάνης. Παλιός εργάτης της τέχνης ο Μπουζιάνης, έχει συχνά διακριθεί κι εδώ και στο εξωτερικό αλλά δεν είχε ποτέ ως τα σήμερα αποφασίσει να εμφανίσει ένα μεγάλο τουλάχιστον κομμάτι απ΄το έργο του σε προσωπική έκθεση. Η εμφάνισή του αυτή στον «Παρνασσό» έχει και το πρόσθετο ενδιαφέρον ότι θα είναι η πρώτη εκδήλωση μιας καινούργιας ομάδας καλλιτεχνών που πήρε το όνομα «Στάθμη». Εκτός από τον Μπουζιάνη ανήκουν σ΄αυτήν ο Απάρτης, ο Βασιλείου, ο Γουναρόπουλος, ο Σώχος, ο Ζογγολόπουλος, ο Θεοδωρόπουλος και άλλοι που θα κάνουν σύντομα και ομαδική εμφάνιση».

Στην παραπάνω καταγραφή θα πρέπει να προστεθούν τα ονόματα των Τάσσου, Κατράκη, Σεμερτζίδη, Κανέλλη, Σικελιώτη, Αστεριάδη, Μαγγιώρου, Σώχου, Γουναρόπουλου, Βακαλό, Μηταράκη, Φραντζεσκάκη, Ελένης Ζογγολόπουλου και Αγλαΐας Παππά.

dspphoto
Βασιλείου, Αυτοπροσωπογραφία.
Το βασικό αίτιο που οδήγησε στη συσπείρωση αυτών των καλλιτεχνών πιθανόν να εντοπίζεται στα λόγια του Μανόλη Χατζηδάκη, τον Ιανουάριο του 1949 στην Ελευθερία, στα οποία προσπαθεί να εξηγήσει τη σύγχρονη άνθηση των τεχνών στην Ελλάδα: «Τούτο οφείλεται κατ? εξοχήν στην ηρωϊκήν αυταπάρνηση των καλλιτεχνών μας, που δουλεύουν μέσα στις αθλιέστερες οικονομικές συνθήκες και κατατρίβονται συχνά σε χειρωνακτικά επαγγέλματα, χωρίς να μπορούν να εξασφαλίσουν ούτε τους στοιχειώδεις όρους της δουλειάς των: ένα εργαστήρι, ένα μοντέλο, συχνά και αυτά τα πρώτα υλικά, τα χρώματα ή την πέτρα. Μέσα στην αντιπνευματικώτατη αυτή ατμόσφαιρα δε βρίσκουν οι καλλιτέχνες μας μια στοργή, ούτε από το κράτος, ούτε από τους κοινωνικούς κύκλους, που θα ήταν σε θέση να τους βοηθήσουν». Φαίνεται, λοιπόν, πως υπήρξε επιτακτική ανάγκη των καλλιτεχνών να διεισδύσουν, αφενός, σε μία αγορά και, αφετέρου, να βρουν την αλληλεγγύη στο πρόσωπο άλλων συναδέλφων.

Αναζητώντας το στίγμα γραφής της «Στάθμης» μπορούμε να μιλήσουμε για μία τέχνη που δε χάνει, τις περισσότερες φορές, τα εθνικά της χαρακτηριστικά, είναι σαφώς ανθρωποκεντρική και στις πιο αφηρημένες της διατυπώσεις,  ενώ περιέχει ενδείξεις κοινωνικής ευαισθησίας.

georgios_gounaropoulos
Γουναρόπουλος, Αυτοπροσωπογραφία.
Στην πρώτη έκθεση της ομάδας στο Ζάππειο το Μάιο του 1950, εκτός από τα ιδρυτικά μέλη, μετείχαν και άλλοι καλλιτέχνες των οποίων το έργο θεωρήθηκε πως συγγενεύει με τις επιδιώξεις της. Η επιτροπή που είχε ασχοληθεί με την επιλογή των έργων αποτελούνταν από τους: Αστεριάδη, Βασιλείου, Μπουζιάνη, Κανέλλη, Σώχο και Φραντζεσκάκη. Συνολικά παρουσίασαν τη δουλειά τους 31 καλλιτέχνες (22 άνδρες και 9 γυναίκες). Η έκθεση απέσπασε, κατά κύριο λόγο, θετικές κριτικές, μεταξύ των οποίων του Κ. Νίτσου στην εφημερίδα Τα Νέα: «Από την πρώτη στιγμή επεκράτησε η εντύπωσις ότι η καλλιτεχνική ομάς της «Στάθμης», επέτυχε με την πρώτη εμφάνισί της, τον βασικό σκοπό που είχε η σύστασίς της, να κρατήση δηλαδή σε μια περιωπή το επίπεδο της σύγχρονης ελληνικής τέχνης, αδιακρίτως τάσεων και τεχνοτροπίας των μελών της. [...] Την επιτυχία της εκθέσεως προδικάζει το πρωτοφανές για τη χώρα μας γεγονός ότι χρειάσθηκε την Κυριακή το απόγευμα να κληθή η αστυνομία για να επιτρέπη τμηματικά την είσοδο των επισκεπτών οι οποίοι σχημάτιζαν ουρά για να ιδούν την έκθεσι! Μεγάλη προβλέπεται επίσης και η αγοραστική κίνησις».

Η εκθεσιακή δραστηριότητα της ομάδας συνεχίστηκε με τις εξίσου πολύ σημαντικές εκθέσεις το Μάρτιο του 1951 στη Θεσσαλονίκη, το Δεκέμβριο του ίδιου έτους στο Βόλο και την έκθεση στη Ρώμη την άνοιξη του 1953.

VassoKatraki
Βάσω Κατράκη
Όμως, η πιο σημαντική αρωγή της ομάδας στην καλλιτεχνική ζωή του τόπου ξεκίνησε όταν έπαψε η εκθεσιακή της δραστηριότητα. Συγκεκριμένα, αυτό αποδεικνύεται από την κριτική που άσκησε στη διοίκηση του Καλλιτεχνικού Επαγγελματικού Επιμελητηρίου για κακοδιαχείριση και στην πρωτοβουλία των μελών της για συνάντηση με τον Υπουργό Παιδείας (Γεροκωστόπουλο) τον Ιούνιο του 1955 προκειμένου να συζητηθούν και να επιλυθούν θέματα  της προβληματικής μεταχείρισης των εικαστικών καλλιτεχνών σε ζητήματα φορολογίας και σύνταξης.

Γίνεται, επομένως, σαφές ότι η συλλογική προσπάθεια που εκφράστηκε μέσα από την ομάδα "Στάθμη" έφερε αποτελέσματα που πιθανά δε θα είχαν παρουσιαστεί στο επίπεδο μιας ατομικής προσέγγισης, επιβεβαιώνοντας έτσι έναν διαχρονικό κανόνα ζωής.



Βιβλιογραφία:

Άννυ Μάλαμα, Ομάδα "Στάθμη", η περίπτωση μιας καλλιτεχνικής συλλογικότητας στη μετεμφυλιακή Ελλάδα, Πρακτικά Γ' Συνεδρίου Ιστορίας της Τέχνης, Θεσσαλονίκη 2009.

Μαρία Μποϊλέ

Είμαι υποψήφια διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης στο ΑΠΘ και υπότροφος του ΙΚΥ. Αποφοίτησα από το τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, ενώ στο πλαίσιο του Προγράμματος Erasmus τμήμα των σπουδών μου ολοκληρώθηκε στο Università Cattolica del Sacro Cuore του Μιλάνου. Είμαι κάτοχος του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στο γνωστικό αντικείμενο Ιστορίας της Τέχνης του ΑΠΘ και του ΜΔΕ Διοίκησης Πολιτισμικών Μονάδων του ΕΑΠ.