- Το Novi Sad, η δεύτερη σε πληθυσμό πόλη της Σερβίας μετά το Βελιγράδι, πρωτεύουσα της βορειότερης αυτόνομης επαρχίας Βοϊβοντίνα, ένα χωνευτήριο πολιτισμών και παραδόσεων, ένα πληθυσμιακό ψηφιδωτό λαών, όπου ακούγονται έξι γλώσσες, σημαίνει στα λατινικά «καινούργια δεντροφυτεία». Τι κρύβεται πίσω από την επιλογή του ονόματος Novi_Sad ως καλλιτεχνικό όνομα και ποια η σχέση σου με την πόλη;
Ήταν μια ενστικτώδης απόφαση που πήρα πολύ γρήγορα. Έχω δυνατούς συναισθηματικούς δεσμούς και σχέσεις με τα Βαλκάνια, καθώς και πολλά προσωπικά βιώματα και εμπειρίες από την συγκεκριμένη πόλη και γενικά από την πρώην Γιουγκοσλαβία. Έτσι λοιπόν το αρχικό ερέθισμα αναμφισβήτητα ήταν η πόλη αυτή καθ' αυτή, αλλά έχει να κάνει και με τον σημειολογικά και ετυμολογικά αινιγματικό χαρακτήρα του λεξικού συνδυασμού «Novi Sad», το πώς μπορεί κάποιος να το ερμηνεύσει συνειρμικά, ακόμα και εάν δεν γνωρίζει τι ακριβώς σημαίνει. Ίσως σαν νέα (Novi) λύπη (sad στα αγγλικά) ή κάτι παρόμοιο. Επίσης, μου αρέσει πολύ ο ήχος των λέξεων, το πώς ηχεί.
- Το έργο σου «Dramazon», που συγκαταλέγεται στην ραδιοφωνική πλατφόρμα της κορυφαίας βρετανικής εταιρίας Touch και είναι ελεύθερα προσβάσιμο στο διαδύκτιο (http://www.touchradio.org.uk/touch_radio_novi_sad.html), βασίζεται σε μια σειρά περιβαλλοντολογικών ηχογραφήσεων από συναρπαστικές τοποθεσίες όπως τροπικά δάση της Βραζιλίας, υδροφωνικές ηχογραφήσεις από την Memori Lake του Αμαζονίου, δονήσεις από τις γέφυρες του Manhattan και του Brooklyn της Νέας Υόρκης, από το Gotland Island της Σουηδίας κ.α. Πως ξεκίνησες αυτό το ομολογουμένως εντυπωσιακό οδοιπορικό ηχητικής καταγραφής;
Ήταν ένα υλικό που άρχισα να συλλέγω σαν ένα προσωπικό ημερολόγιο ηχητικών ευρημάτων, ένα ηχολογικό "documentation" και όχι με σκοπό να συγκεντρώσω απλά υλικό για το Dramazon. Η παραμονή μου στον Αμαζόνιο οφειλόταν σε ένα field recording workshop, αλλά στα υπόλοιπα μέρη βρέθηκα με κίνητρο την προσωπική μου επιθυμία να καταγράψω κάποια συγκεκριμένα ηχητικά φαινόμενα.
- Τι σε ενδιαφέρει πιο πολύ στην ηχογράφηση περιβάλλοντος; Συμφωνείς με την θεώρηση του Francisco Lopez ό,τι η ηχογράφηση δεν είναι μόνο μια αναπαραστατική διαδικασία που προορίζεται για επιστημονική χρήση όπως ορίζει η βιοακουστική, αλλά παραμένει πάντοτε μια δημιουργική δράση;
Συμφωνώ απόλυτα. Θεωρώ καλλιτεχνικά τελείως αδιάφορο το να κάνει κάποιος απλές ηχογραφήσεις περιβάλλοντος. Όσο καλά και αν τις κάνει, όσο καινούργια και εξελιγμένα τεχνολογικά μέσα χρησιμοποιεί, όσο και αν τις επεξεργάζεται, δεν παύει να είναι μια στείρα και άγονη αποτύπωση αυτού που συμβαίνει. Νομίζω ότι για το κάθε ηχητικό γεγονός που μας περιβάλλει, ο καθένας έχει την προσωπική του αντίληψη και με βάση την υποκειμενική ακουστική ανθρώπινη ικανότητα, ο καθένας ακούει διαφορετικά πράγματα. Προσωπικά, με ενδιαφέρει να ανακαλύπτω και να καταγραφώ ήχους απροσπέλαστους και απρόσιτους για το γυμνό αυτί και να αιχμαλωτίζω τις ηχητικές λεπτομέρειες που είναι οπτικά αθέατες. Θεωρώ όμως ακόμα πιο ενδιαφέρον, για κάποιον που χρησιμοποιεί ηχογραφήσεις περιβάλλοντος με οποιοδήποτε τρόπο, να τις παρουσιάζει αποτυπώνοντας το προσωπικό του στίγμα, την ταυτότητα, την υπογραφή του πάνω στο υλικό. Να προβάλει την προσωπική του προσέγγιση, το πως το ακούει αυτός και τι σημαίνει ειδικά για αυτόν. Πρέπει πάντα να υπογραμμίζεις και να υπαγορεύεις την προσωπική σου ερμηνεία στην ηχητική πραγματικότητα γύρω μας, πράγμα που νομίζω ότι είναι πολύ δύσκολο μιας και υπάρχουν απεριόριστες δυνατότητες και εκδοχές στο πως μπορεί κανείς να επεξεργαστεί τους ήχους της φύσης. Νομίζω ότι κάποιος που το καταφέρνει αυτό είναι ο Σουηδός BJNilsen, ο οποίος έχει ένα πολύ δυνατό προσωπικό στίγμα και ένα μοναδικό τρόπο στο να μετατρέπει τις ηχογραφήσεις περιβάλλοντος σε μουσική. Με ενδιαφέρει πολύ η μουσικότητα, η απόχρωση και αντιμετωπίζω τους ήχους μιας περιβαλλοντολογικής ηχογράφησης ηχοχρωματικά, όπως οποιοδήποτε άλλο μουσικό υλικό ή ακόμα και σαν αφηγηματικό εργαλείο.
- Πως αντιμετωπίζεις το κίνημα της ακουστικής οικολογίας;
Η ακουστική οικολογία σίγουρα δεν είναι αδιάφορη αλλά πολλές φορές, ενώ πρόκειται για ένα καθαρά αισθητικό και καλλιτεχνικό ρεύμα, μέσα από τον όρο οικολογία προσπαθεί να αυτοπροβληθεί ως κάτι που επεμβαίνει κοινωνικά. Σίγουρα κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει και ειδικά στην εποχή που ζούμε και την κατάσταση που βιώνουμε άλλα κινήματα προβάλουν πιο σοβαρά προβλήματα που ζητούν επείγουσες λύσεις.
- Μια βασική πτυχή της μουσικής σου, αισθητικά, είναι να δημιουργήσεις συνθήκες υπερβατικής, εικονικής πραγματικότητας με σκοπό να απορροφήσεις τον ακροατή μέσα από ευφάνταστα, μαγικά ηχοτοπία στοχεύοντας στην απώλεια αίσθησης του χωροχρόνου. Αυτή είναι μια συναισθητική ή εγκεφαλική διαδικασία;
Με ενδιαφέρει πάρα πολύ να ενεργοποιήσω αισθηματικά τον ακροατή. Με ενδιαφέρει να «νιώσει» πράγματα ακούγοντας. Αυτός ήταν και ο βασικότερος λόγος που ξεκίνησα να κάνω μουσική αφού δεν έχω κάποιο μουσικό υπόβαθρο. Νομίζω όμως ότι η διαδικασία αυτή είναι εγκεφαλική όσον αφορά δυο μέρη. Η μουσική που έχω γράψει δεν είναι ποτέ κάποιο τυχαίο αποτέλεσμα μιας πειραματικής δοκιμής. Έχω πάντα κάτι πολύ συγκεκριμένο στο μυαλό μου πριν καν αρχίσω να δουλεύω και προσπαθώ να το πραγματώσω όπως ακριβώς το έχω σκεφτεί. Δεν μου αρέσει να περνάω ατελείωτες ώρες δουλεύοντας μπροστά στον υπολογιστή. Από την άλλη μεριά πιστεύω ότι η γραμμή ανάμεσα στην εγκεφαλικότητα και στον συναισθηματισμό είναι πολύ λεπτή. Δεν τα διαχωρίζω απόλυτα. Νομίζω ότι αυτά τα δυο πολλές φορές ταυτίζονται, συνευρίσκονται ή ακόμα και συνοδοιπορούν. Ακριβώς μέσα από αυτό το λεπτό σημείο συνάντησης δημιουργείται η υπερβατικότητα, όπου χάνεις τον εγκεφαλικό έλεγχο και ταυτόχρονα ενεργοποιείται η συναισθητική δραστηριότητα. Όσο πιο πετυχημένα μπορεί να κάνει κανείς αυτόν τον συγκερασμό, τόσο πιο δυνατό είναι και το τελικό αποτέλεσμα. Θα ήταν λοιπόν ιδανικό για κάποιον μουσικά να ιχνηλατήσει και να κινηθεί πάνω σε αυτήν την λεπτή γραμμή.
- Θα έλεγε κανείς ότι η μουσική που φτιάχνεις βασίζεται στην αυτόνομη, υπαρξιακή διάσταση του ήχου. Δεν έχει κατεύθυνση, δεν έχει άρθρωση, δεν οδηγεί κάπου, αλλά ξεχύνεται σαν χείμαρρος και καταλαμβάνει τον χρόνο, πλημμυρίζει τον χώρο, "ποτίζει" τους τοίχους και βυθίζει τους ακροατές μέσα της. Αυτό γίνεται στα πλαίσια μιας ambient αισθητικής ή θες να πετύχεις κάτι συγκεκριμένο;
Ναι, σίγουρα με ενδιαφέρει να γεμίζω τον χώρο με ήχο και αυτό το κάνω τελείως συνειδητά, γιατί με ενδιαφέρει να πετύχω την σωματική ακρόαση η οποία είναι για μένα εξίσου σημαντική με την κανονική ακρόαση, υπολογίζοντας πάντα τις παραμέτρους του ήχου που δεν θα ακούσει ο ακροατής, αλλά θα αισθανθεί σωματικά. Είναι για μένα ένα ευχάριστο συναίσθημα να τον επηρεάζω ψυχοσωματικά, το θεωρώ ένα είδος κάθαρσης, ένα είδος λύτρωσης, αποσυμπίεσης εάν θες. Αυτός είναι και ο λόγος που θέλω να γεμίζω τον χώρο με ήχο.
- Θα μπορούσες να καλλιεργήσεις ήχους σαν να ήταν φυτά σε έναν κήπο; Να τους δημιουργούσες και μετά να τους άφηνες να αναπτυχθούν μόνοι τους;
Όχι, δεν το νομίζω. Θεωρώ ότι ο ήχος μου είναι πολύ συγκεκριμένος και ό,τι κάνω είναι όσο το δυνατόν πιο ακριβές, ελέγχοντας την παραμικρή λεπτομέρεια. Ο λόγος που γίνεται αυτό είναι ότι ένας πολύ καθοριστικός παράγοντας, του πόσο καλό είναι το αποτέλεσμα ενός κομματιού, είναι ο χρόνος και το πώς παρουσιάζεις το υλικό σου μέσα σε αυτόν, χωρίς να το εξαντλείς υπερβολικά ώστε να γίνεται βαρετό ή να το πνίγεις πολύ νωρίς πριν προλάβει να επιβληθεί σαν να το ευνουχίζεις. Είναι πάρα πολύ σημαντικό αυτό ειδικά για αυτή την μουσική που έχει -συνήθως- μεγάλη διάρκεια και έκταση.
- Χρησιμοποιείς την σιωπή και το θόρυβο σαν δομικά ηχητικά υλικά. Υπάρχουν σημεία στην μουσική σου που φλερτάρουν με την σιωπή, δίνοντας την εντύπωση ότι δεν ακούγεται τίποτα, ότι κάτι δεν πάει καλά, ενώ στην ουσία υπόκωφοι, εύθραυστοι, "inaudible" ήχοι επαναπροσδιορίζουν την ίδια την φύση της ακρόασης. Από την άλλη ο θόρυβος παίζει σημαντικό ρόλο στο έργο σου. Τι αντιπροσωπεύουν για σένα, πως συνυπάρχουν και πως πραγματεύονται αυτά τα δυο άκρα;
Ο θόρυβος και η σιωπή για μένα είναι συγγενικές έννοιες και όχι οι αντίθετοι πόλοι ενός δίπολου. Η πίεση που εισπράττω και αυτό που μου συμβαίνει σε συνθήκες απόλυτης σιωπής και απόλυτου θορύβου είναι το ίδιο. Η εγκεφαλική πίεση που δέχεται κάποιος όταν βρίσκεται σε ένα σιωπηλό περιβάλλον και υποβάλλεται σε μια διαδικασία να ακούσει και να εντοπίσει με απόλυτη προσοχή και προσήλωση τον παραμικρό ήχο είναι τρομακτική και προκαλεί ηχητικούς αντικατοπτρισμούς, ακούγοντας ήχους που στην ουσία δεν υπάρχουν! Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και σε συνθήκες απόλυτου θορύβου, όταν το ανθρώπινο αυτί φθάνει σε σημείο να "γεννάει" ανύπαρκτους ήχους. Από αυτήν την άποψη λοιπόν, η σιωπή και ο θόρυβος είναι πολύ κοντά για μένα. Η πίεση της ακροαματικής προσήλωσης σε συνθήκες σιωπής είναι ίδια με την πίεση του να αντέξει κάποιος τον απόλυτο θόρυβο. Με ενδιαφέρει όμως πολύ η εναλλαγή ανάμεσα στις φαινομενικά διαφορετικές ηχητικές συνθήκες και σε πολλά κομμάτια μου έχω εφαρμόσει την τακτική της απρόβλεπτης, απότομης εναλλαγής (blast, abrupt cuts) κάτι που το βρίσκω πολύ γοητευτικό και ενδιαφέρον.
- Θεωρητικοί όπως ο Jacques Attali στο δοκίμιο «Θόρυβος, η πολιτική οικονομία της μουσικής» και ο Paul Hegarty στο βιβλίο «Η ιστορία του θορύβου» υποστηρίζουν ότι οι σύγχρονες, καπιταλιστικές κοινωνίες αντιμετωπίζουν τον θόρυβο ως ανωμαλία, ως κοινωνική δυσλειτουργία και πολιτική αναταραχή, ταυτίζοντας τον με τον αρνητισμό, τον χωρικό διαχωρισμό της ταξικής διαστρωμάτωσης, την απόρριψη στα πλαίσια της διαφορετικότητας και τον κοινωνικό ρατσισμό. Προβάλεις κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις πίσω από την χρησιμοποίηση και την μεταχείριση του θορύβου; Ποσό ανατρεπτικό είναι το έργο σου; Βασίζεσαι στην ανατρεπτικότητα τόσο σε θέματα τεχνολογίας όσο και σε θέματα αισθητικής;
Πιστεύω ότι αυτό είναι ένα πάρα πολύ σοβαρό θέμα. Για μένα η χρήση του όποιου θορύβου, γιατί θόρυβος από θόρυβο έχει διαφορά, έχει κάποιες αποχρώσεις αρνητισμού χωρίς όμως αυτό να έχει να κάνει με κοινωνικές προεκτάσεις και πολιτικά κριτήρια. Θα έλεγα ότι αφορά περισσότερο προσωπικά θέματα. Η χρήση του θορύβου στην μουσική μου είναι πιο ελεύθερη, πιο αυθόρμητη και δεν έχω επηρεαστεί σε αυτό από πολιτικές θεωρίες ώστε να θέλω να δηλώσω και να περάσω πολιτικά μηνύματα. Αυτό είναι κάτι το οποίο δεν με ενδιαφέρει, γιατί δεν θέλω να κατευθύνω τον ακροατή ή να ταυτίζομαι με πολιτικές ιδεολογίες αναλαμβάνοντας οικιοθελώς τον ρόλο του «προσηλυτιστή». Από την άλλη μεριά, υπάρχει κόσμος που ακούει μουσική θορύβου (noise) ως ένα μέσο αυτοκάθαρσης, ειδικά όταν βιώνει εξαιρετικά δύσκολες καταστάσεις. Εάν κάνεις noise με πολιτικές προεκτάσεις, προβάλλοντας πολιτικά μηνύματα, αυτόματα απομονώνεις αυτόν τον κόσμο και αυτό είναι κάτι το οποίο θέλω να το αποφύγω σε κάθε περίπτωση. Πολλές φορές λειτουργώ ανατρεπτικά και είναι ευχάριστο το συναίσθημα του να βλέπεις κάτι τελικά να πετυχαίνει και να δουλεύει με τρόπο ανάποδο από αυτόν που προορίζεται, αλλά ποτέ όμως δεν το κάνω σκόπιμα. Δουλεύω απλά, με ελάχιστα μέσα και έχω βρει τον τρόπο να κάνω αυτά που θέλω και προτιμώ να καταναλώνω χρόνο στο να σκέφτομαι τι θέλω να κάνω και πως θα το καταφέρω πιστά περνώντας λίγο χρόνο στον υπολογιστή.
- O Merzbow (Masami Akita) ένας από τους κυριότερους εκφραστές της Japanese Noise έχει δηλώσει ότι "εάν η μουσική είναι έρωτας, τότε ο θόρυβος είναι πορνογραφία". Συμφωνείς με αυτό; Ποια είναι η γνώμη σου για την Noise ως ηχητικό ρεύμα;
Ναι, η αλήθεια είναι ότι ο Merzbow έχει πει πολλά πράγματα, όπως ότι noise για αυτόν είναι η pop! Για μένα η noise είναι ένας τρόπος έκφρασης όπως όλα τα μουσικά κινήματα. Παρόλα αυτά δεν είμαι υπέρ της ακραίας έκφρασης του θορύβου μέσα από την μουσική ή από κάποιο ηχητικό ντοκουμέντο. Με ενδιαφέρει πολύ να δώσω στον θόρυβο ένα προσπελάσιμο, προσιτό, εξωστρεφή χαρακτήρα καθιστώντας τον προσβάσιμο. Να μπορώ να παίξω και να χρησιμοποιήσω θόρυβο που θα μπορεί να τον ακούσει ο κόσμος χωρίς να τον ενοχλήσει και να λειτουργήσει ευχάριστα και όχι ψυχοακουστικά, να δημιουργήσω ασφυκτικά, απωθητικά συναισθήματα που θα τον διώξουν. Δεν με ενδιαφέρει μέσα από τον θόρυβο να παρουσιάζω έναν ήχο που σκοπίμως το κοινό δεν μπορεί να ακούσει για να τον αναγκάσω, να τον εξωθήσω σε ακραία συναισθήματα ή ακραίες καταστάσεις. Δεν κάνω μουσική για να διώξω τον κόσμο. Όποτε κάνω χρήση θορύβου θέλω να είναι μέσα σε ένα τέτοιο αισθητικό πλαίσιο ώστε να είναι προσεγγίσημος ακόμα και για το πιο απαίδευτο αυτί και όταν το πετύχω αυτό για μένα είναι τεράστια ικανοποίηση. Αυτό το συναίσθημα δεν το συγκρίνω ούτε με μια πολύ καλή κριτική, ούτε με ένα δίσκο που μπορεί να βγάλω από μια μεγάλη εταιρία.
- Τι θα πρέπει να περιμένει να ακούσει κάποιος που θα έρθει στην συναυλία σου; Πως θα τον προϊδέαζες; Θα έχεις κάποιο οπτικό συνοδευτικό υλικό;
Μπορώ να σου πω μόνο κάποια βασικά πράγματα, όπως ότι η συναυλία θα γίνει μέσα σε απόλυτο σκοτάδι και θα χρησιμοποιήσω ηχογραφήσεις περιβάλλοντος από διαφορετικά μέρη του κόσμου. Οπτικό υλικό δεν χρησιμοποιώ επειδή θεωρώ ότι δεν ταιριάζει με αυτό που θέλω να κάνω. Θέλω να υπάρχει ο ήχος αυτόνομος και με ενδιαφέρει αυτός που ακούει να κλείσει τα μάτια του και να φτιάξει τις δικές του εικόνες, να δημιουργήσει ένα εικονοκλαστικό σύμπαν μέσα στο οποίο θα βυθιστεί και θα ταξιδέψει.
O Novi_Sad θα βρίσκεται την Παρασκευή 19 Φεβρουαρίου 2010, ώρα 20:30μ.μ στο Διήμερο Φεστιβάλ Πειραματικής Μουσικής στην Αθήνα, Hertz Festival, στον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσός!
Περισσότερες πληροφορίες για τον ίδιο θα βρείτε στο www.novi-sad.net