Τετάρτη, 30 Ιανουαρίου 2013 10:53

Οι υπολογιστές γίνονται κριτικοί τέχνης

Γράφτηκε από την 
Κοιτάζοντας πίνακες του Cezanne (Πηγή:Reuters) Κοιτάζοντας πίνακες του Cezanne (Πηγή:Reuters)

Η κατανόηση και αξιολόγηση των έργων τέχνης αποτελεί ανθρώπινη υπόθεση, ή τουλάχιστον αποτελούσε μέχρι πρόσφατα. Σε πείραμα που έγινε στο Lawrence Technological University του Michigan, οι ερευνητές Lior Shamir και Jane Tarakhovsky έθεσαν το ερώτημα: «Μπορούν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές να καταλάβουν ένα έργο τέχνης;»

Για το σκοπό αυτό σχεδίασαν και υλοποίησαν έναν αλγόριθμο ο οποίος εφαρμόστηκε σε περίπου 1000 πίνακες ζωγραφικής διάφορων γνωστών ζωγράφων κλασσικής και μοντέρνας ζωγραφικής.Η φιλοσοφία του αλγορίθμου ήταν να προγραμματίζει τον υπολογιστή να υπακούει στις κριτικές μεγάλων ιστορικών τέχνης, έτσι ώστε να μπορεί να «μιμηθεί» την αντίληψη για την τέχνη. Τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά.

Στο πείραμα, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν έργα από 34 γνωστούς καλλιτέχνες από διάφορα ρεύματα, Οι υπολογιστές που χρησιμοποιήθηκαν εκτέλεσαν τον αλγόριθμο σε μια προσπάθεια να αναλύσουν την ομοιότητα μεταξύ των έργων με βάση αποκλειστικά το οπτικό περιεχόμενο(δηλαδή το περιεχόμενο της εικόνας: την υφή, το χρώμα, τα σχήματα και λοιπά) και χωρίς καμία ανθρώπινη παρέμβαση. Παραδόξως, τα αποτελέσματα της ανάλυσης ήταν ένα σύνολο ομοιοτήτων μεταξύ ζωγράφων το ποίο συμφωνεί σε μεγάλο βαθμό με την αντίληψη των ιστορικών τέχνης.

Πιο συγκεκριμένα, η ανάλυση έδειξε ότι ο υπολογιστής μπορούσε να διακρίνει τις διαφορές μεταξύ κλασσικού ρεαλισμού και μοντέρνων τεχνοτροπιών και αυτόματα να κατηγοριοποιήσει τους ζωγράφους σε δύο ομάδες, 18 κλασσικούς και 16 της μοντέρνας τέχνης. Μέσα σε αυτές τις ομάδες, ο υπολογιστής προσδιόρισε υποκατηγορίες καλλιτεχνών που άνηκαν στο ίδιο ρεύμα. Για παράδειγμα, οι ζωγράφοι της Αναγέννησης όπως ο Ραφαήλ, Λεονάρντο Ντα Βίντσι και Μιχαήλ Άγγελός αυτόματα «τοποθετήθηκαν» πολύ κοντά ο ένας με τον άλλο κατά την ταξινόμηση. Και στην περίπτωση των Gauguin και Cezanne, οι οποίοι κατατάσσονται από τους ιστορικούς τέχνης στους μετά ιμπρεσιονιστές ζωγράφους, ο υπολογιστής μπόρεσε να εντοπίσει παρόμοιο ενώ παράλληλα προσδιόρισε ομοιότητες και στις τεχνικές των Salvador Dali, Max Ernst και Giorgio de Chirico που Salvador Dali-Η μεταμόρφωση του ΝάρκισσουΣαλβαντόρ Νταλί: Η μεταμόρφωση του Νάρκισσουθεωρούνται και αυτοί «οπαδοί» της σουρεαλιστικής σχολής.

Το παράδοξο είναι ότι το πείραμα απέδειξε ότι ένας υπολογιστής είναι πολύ καλύτερος από έναν ας πούμε «μη ειδικό» άνθρωπο στην ανάλυση υψηλής τέχνης. Αν και ένας μέσος όρος των μη ειδικών μπορεί να αντιληφθεί και να αξιολογήσει τις διαφορές μεταξύ μοντέρνας τέχνης και κλασσικού ρεαλισμού δεν μπορεί με την ίδια ευκολία να διακρίνει τις διαφορές μεταξύ κοντινών σχολών όπως είναι η πρώιμη και η ώριμη Αναγέννηση ή ο Μανιερισμός και ο Ρομαντισμός.

Ειδικοί λένε ότι όταν ένας υπολογιστής εκπαιδευτεί στο να αναγνωρίζει τα χαρακτηριστικά της τεχνοτροπίας ενός ζωγράφου έστώ του Dali για παράδειγμα, θα μπορεί να αναγνωρίσει σχέδια του Νταλί ακόμα κι αν δεν τα έχει "δει" ποτέ ξάνα. Αν και ο συνδυασμός τεχνητής όρασης και τέχνης δεν είναι ακόμα σε ιδιαίτερα προχωρημένο στάδιο οι δυνατότητες που προσφέρονται είναι μεγάλες.

Τέτοιου είδους προσπάθειες και έρευνες στο ευρύτερο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης, θα μπορούσαν στο μέλλον να αποτελέσουν εργαλείο στα χέρια των ειδικών έτσι ώστε να διακρίνουν πλαστογραφίες ή αντιγραφές από τα αυθεντικά έργα. Κάτι που ήδη συμβαίνει είναι η εφαρμογή τέτοιων αλγορίθμων στη συντήρηση και ψηφιακή αποκατάσταση έργων τέχνης και αγιογραφιών.

Ακόμα και στην ψηφιακή αναπαραγωγή έργων τέχνης ή αντίγραφων έργων τέχνης, η εκτέλεση προγραμμάτων τεχνητής όρασης και τεχνητής νοημοσύνης σε συνδυασμό με την εξέλιξη στο 3d-printing θα μπορούσε να έχει ιδιαίτερα ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Μια άλλη σκέψη είναι η απόπειρα κατάταξης των σύγχρονων ζωγράφων σε ρεύματα σε μια προσπάθεια αντίληψης της σύγχρονης μοντέρνας τέχνης ,του τι αντιπροσωπεύει και από τι χαρακτηρίζεται.

Στόχος δεν είναι η αντικατάσταση των κριτικών τέχνης από ρομπότ ή υπολογιστές με "απεριόριστες δυνατότητες". Οι διεργασίες με τις οποίες ένας άνθρωπος βλέπει, αξιολογεί, κατατάσσει ή ακόμα και εμπνέεται από ένα έργο τέχνης είναι υψηλού επιπέδου γνωστικές διεργασίες σε σχέση με τα χαμηλού επιπέδου χαρακτηριστικά που οι αλγόριθμοι συνήθως χρησιμοποιούν για την εκπαίδευση και την αναγνώριση προτύπων. Το ζητούμενο είναι η αξιοποίηση των εργαλείων που η τεχνητή όραση και η τεχνητή νοημοσύνη μπορούν να παρέχουν στο ευρύτερο πεδίο της τέχνης, και όχι μόνο στο δημιουργικό κομμάτι, μέσα από νέες, καινοτόμες ιδέες που προκύπτουν από την πρόοδο και την εξέλιξη της έρευνας και της τεχνολογίας.

 

(Πηγή: http://www.sciencedaily.com/releases/2012/09/120926094546.htm)