Εκτύπωση αυτής της σελίδας
Δευτέρα, 08 Ιουνίου 2009 13:43

Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός

Γράφτηκε από  Βατικιώτης Παντελής
Jackson Pollock Ο Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός μπορεί να θεωρηθεί το ισχυρότερο καλλιτεχνικό κίνημα της Αμερικανικής τέχνης.
Ένα κύριο χαρακτηριστικό της ζωγραφικής και της γλυπτικής μετά το 1950 είναι ότι διεθνοποιήθηκε. Παρόλο που μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η σύγχρονη τέχνη ξεπέρασε τα γεωγραφικά σύνορα από την πρώτη στιγμή της εμφάνισής της, μπορούμε επίσης να υποστηρίξουμε ότι μέχρι το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο εξακολουθούσαν να υπάρχουν εμφανή εθνικά στοιχεία.

Το Παρίσι διατηρώντας έντονα κοσμοπολίτικο χαρακτήρα αποτέλεσε πόλο έλξης καλλιτεχνών από την Ευρώπη και την Αμερική.
Παρόλη την αίγλη του Παρισιού, ο μοντερνισμός άνθησε και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, παίρνοντας στην Γερμανία και την Αυστρία τη μορφή του Εξπρεσιονισμού, στην Ιταλία τη μορφή του Φουτουρισμού, στη Ρωσία και την Ολλανδία τη μορφή του Κονστρουκτιβισμού.Μέχρι το 1960 η κυρίαρχη τάση τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική, ακόμη και στην Ιαπωνία, ήταν η αφαίρεση, γεωμετρική αφαίρεση ή κάποια μορφή αφηρημένου εξπρεσιονισμού. Οι επιρροές διαδίδονταν αστραπιαία από χώρα σε χώρα.

Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η επιρροή του Picasso σε ένα μεγάλο αριθμό καλλιτεχνών που υπήρξαν πρωτοπόροι στον Αφηρημένο Εξπρεσιονισμό και σε άλλες μορφές ελεύθερης αφαίρεσης. Η επιρροή του Matisse συνδέεται με τους ζωγράφους που ασχολήθηκαν με τη χρωματική σύνθεση.

Ένα ουσιαστικό επίτευγμα των ζωγράφων και των γλυπτών μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξε η σταθεροποίηση και ανάπτυξη των ιδεών που είχαν από τους πρωτοπόρους καλλιτέχνες. Οι νεωτερισμοί του 20ου αιώνα όπως ο κυβισμός, ο φοβισμός και ο ντανταϊσμός υπήρξαν ανάλογης σημασίας με την ανακάλυψη της γεωμετρικής προοπτικής πέντε αιώνες νωρίτερα.

de_kooning2
De Kooning
Η πειραματική αμερικάνικη ζωγραφική του 1930 συνδέθηκε κυρίως με τη γεωμετρική αφαίρεση. Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι που πέρασαν τον Ατλαντικό κατά τη διάρκεια του 1930-1940 ανήκαν στον κυβισμό και τη γεωμετρική αφαίρεση. Η σημαντικότερη φιγούρα αυτών ήταν ο ζωγράφος Piet Mondrian. Παρόλη την παρουσία του Μondrian στην Αμερική, το πρώτο μεγάλο κίνημα αφαίρεσης εκδηλώθηκε με την επανάσταση του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού, ένα κίνημα που κινήθηκε μακριά από την παράδοση της γεωμετρίας.

Μεταξύ των Ευρωπαίων καλλιτεχνών που κατέφυγαν στην Αμερική, ήταν και πολλοί σουρεαλιστές. Η σχέση του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού με το σουρεαλισμό, και ιδιαίτερα τον οργανικό, τον αφηρημένο και τον αυτόματο σουρεαλισμό των Miro, Masson και Matta είναι ιδιαίτερα φανερές.
Οι ρίζες του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού μπορούν ν'αναζητηθούν στην τέχνη των Kandisky, Soutine και Picasso. Ανάμεσα στους καλλιτέχνες επικρατούσε η αίσθηση ότι κάτι συναρπαστικό συνέβαινε. Ορισμένα νέα φαινόμενα είχαν γοητεύσει τους καλλιτέχνες και πολλοί από αυτούς ένιωθαν ότι ήταν πρωτοπόροι των εξελίξεων. Παρόλα αυτά η αναγνώριση απ΄τα μεγάλα μουσεία άργησε να έρθει.

Η ουσία του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού αντικατοπτρίζεται στην αυθόρμητη έκφραση του υποκειμένου. Οι καλλιτέχνες του κινήματος εργαστικά κυρίως κατά τις δεκαετίες του 1940-50 στην Νέα Υόρκη. Ο πόλεμος δημιούργησε ένα κλίμα που συνέβαλλε στο θρίαμβο της αφηρημένης και εξπρεσιονιστικής τέχνης.


Rothko
Rothko
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Barnett Newman έγραψε για την μεταπολεμική περίοδο: «Πρέπει να καταλάβετε ότι...νιώσαμε την ηθική κρίση ενός κόσμου σε συντρίμμια, ενός κόσμου κατεστραμμένου από μεγάλη οικονομική κρίση και ένα βίαιο παγκόσμιο πόλεμο, και όπως είναι φυσικό ήταν αδύνατο εκείνο τον καιρό να ζωγραφίσουμε το είδος της ζωγραφικής που ως τότε ζωγραφίζαμε - λουλούδια, ξαπλωμένα γυμνά, και ανθρώπους να παίζουν τσέλο. Από την άλλη όμως μεριά δε μπορούσαμε να μεταπηδήσουμε στην κατάσταση ενός αγνού κόσμου που αποτελείται από ανόργανες φόρμες και σχήματα, από σχέσεις χρωμάτων και μόνο, ενός κόσμου απόλυτα αισθησιακού. Για κάποιους από εμάς αυτή η κατάσταση αντανακλούσε την ηθική κρίση μας σχετικά με το τι θα ζωγραφίσουμε. Έτσι, αυτό που στην πραγματικότητα ξεκινήσαμε, ήταν να ζωγραφίσουμε από την αρχή, σαν η ζωγραφική όχι μόνο να είχε πεθάνει, αλλά σα να μην υπήρξε ποτέ»

Για πρώτη φορά ο όρος χρησιμοποιήθηκε το 1919 για την περιγραφή ορισμένων πινάκων του Kandinsky. Ξαναχρησιμοποιήθηκε το 1929 από τον Alfred Barr για τον ίδιο λόγο. Το 1946 ο Robert Coates τον υιοθέτησε για να περιγράψει έργα νέων αμερικανών ζωγράφων, κυρίως του De Kooning και του Jackson Pollock. Στο κίνημα του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού έχουν δοθεί κι άλλες ονομασίες, από τις οποίες η επικρατέστερη είναι «Σχολή της Νέας Υόρκης».

 

Motherwell
Motherwell
Η πρώτη μεγάλη έκθεση που ουσιαστικά αναγνώρισε την τέχνη του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού πραγματοποιήθηκε το 1951 στο μουσείο μοντέρνας τέχνης στη Νέα Υόρκη με τον τίτλο «Αφηρημένη ζωγραφική και Γλυπτική στην Αμερική». Το 1957-8 έγινε η δεύτερη μεγάλη έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης με τον τίτλο «Η νέα Αμερικάνικη Ζωγραφική», έκθεση που περιόδευσε σε 8 ευρωπαϊκές χώρες και καθιέρωσε τον Αφηρημένο Εξπρεσιονισμό διεθνώς.

Στο κίνημα του τον Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού διακρίνονται δύο κύριες τάσεις :

1. «Δυναμική Ζωγραφική». Οι ζωγράφοι αυτής της τάσεις εξερεύνησαν διάφορους τρόπους χειρισμού του πινέλου και της υφής του χρώματος. Κύριοι εκπρόσωποι οι Jackson Pollock, De Kooning, Kline.
2. «Χρωματικού Πεδίου». Οι καλλιτέχνες εξερεύνησαν την έκφραση συμβόλων ή εικόνων μέσα από μεγάλες ενιαίες χρωματικές επιφάνειες. Κύριοι εκπρόσωποι οι Rothko, Newman, Reinhardt, Motherwell, Still.

Τα βασικά χαρακτηριστικά της τέχνης του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού είναι τα παρακάτω : Μεγάλα μεγέθη πινάκων, σύνθεση «over-all»,η πράξη της τοποθέτησης του χρώματος στο μουσαμά έχει πρωταρχική σημασία, τα αισθήματα δεν απεικονίζονται αλλά «διαδραματίζονται» επάνω στον καμβά.

Ο κριτικός και υποστηρικτής του κινήματος Harol Rozenberg το 1952 έγραψε :
«Ο μουσαμάς άρχισε πια να αντιμετωπίζεται...ως πεδίο δράσης και όχι σαν ένας χώρος όπου αναπαράγεται, αναλύεται ή εκφράζεται ένα αντικείμενο, υπαρκτό ή φανταστικό. Αυτό που θα φιλοξενούσε πια ο μουσαμάς δεν ήταν μία εικόνα αλλά ένα γεγονός. Ο ζωγράφος δεν πλησίαζε πια το καβαλέτο του με μια εικόνα στο μυαλό του, η εικόνα τώρα θα ήταν το αποτέλεσμα της συνάντησης των υλικών που είχε μπροστά του»
Το αντικείμενο εξοβελίζεται από τη ζωγραφική «για να μην υπάρχει τίποτα που να παρεμποδίζει την πράξη της ζωγραφικής...αυτό που έχει σημασία είναι πάντοτε η αποκάλυψη που εμπεριέχει η ζωγραφική πράξη»

Για περισσότερες φωτογραφίες για το κίνημα του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού δείτε την ψηφιακή μας Gallery.


Βιβλιογραφία :
Σημειώσεις Χρήστου Μιχαλόπουλου. Ιστορικός τέχνης.
Το Χρονικό Της Τέχνης. Ε.H. Gombrich