- Τι εστί συμπόσιο;

Π.Σ. Συμπόσιο, κατά κυριολεξία, σημαίνει το να πίνεις μαζί με άλλους, το συμπίειν. Αυτή η πρωτογενής κοινωνική δραστηριότητα υπήρξε ο άξονας ενός από τους σημαντικότερους κοινωνικούς θεσμούς του αρχαίου ελληνικού κόσμου ήδη από τον 8ο ή τον 7ο π.Χ. αιώνα. Μέσω του συμποσίου η αριστοκρατία των πόλεων σφυρηλατεί τους δεσμούς της αλλά και τις αντιλήψεις της για τον κόσμο? είναι μια πόλη στην καρδιά της πόλης. Το συμπόσιο ?υπόθεση βέβαια καθαρά ανδρική? είναι μια εκδήλωση που υπακούει σε αυστηρούς κανόνες, δεν πρόκειται απλώς για μια άναρχη γιορτή. Σκοπός του είναι να ψυχαγωγήσει τους συνδαιτυμόνες, να τέρψει τις αισθήσεις μέσω του κρασιού, με την ακρόαση της μουσικής και την παρακολούθηση χορών, αλλά και το πνεύμα, με την οργάνωση πνευματικών παιγνίων, την απαγγελία ποιημάτων και την ανάπτυξη φιλοσοφικών διαλόγων.

- Ποιά τα κίνητρα σας για τη διοργάνωση του συμποσίου «Aρχαία Ελληνική και Βυζαντινή Γαστρονομία»; (Γιατί γαστρονομία; Και γιατί αρχαία ελληνική και βυζαντινή;) Υπάρχει κενό, θεωρείτε, στην ιστορική μνήμη - παράδοση;

Γ.Τ. Εάν ρωτήσουμε τι έτρωγαν και πώς συμποσιαζόντουσαν οι αρχαίοι Έλληνες, ή ποιες είναι οι καινοτομίες και οι συνεισφορές των Βυζαντινών στην ελληνική κουζίνα, θα παίρναμε ελάχιστες σωστές απαντήσεις. Αυτό από μόνο του δείχνει ότι υπάρχει κενό στην ιστορική μνήμη, πολύ περισσότερο εφόσον δεν έχουμε καταφέρει να ενσωματώσουμε και να αξιοποιήσουμε την παράδοσή μας προσφέροντας στους πολλούς ξένους θαυμαστές και φίλους της αρχαίας Ελλάδας και του Βυζαντίου προγράμματα θεματικού τουρισμού που θα αναβάθμιζαν ποσοτικά και ποιοτικά το τουριστικό προϊόν της χώρας μας.

Τα κίνητρά μας λοιπόν, εκτός από τα προφανή (να προσφέρουμε στους ανθρώπους που θα έρθουν ένα ποιοτικό διήμερο), είναι να αντλήσουμε από την ανεκμετάλλευτη πολιτισμική μας παρακαταθήκη υλικά που θα μπορούσαν να διαμορφώσουν ένα όχημα πολιτισμικής προβολής στο εξωτερικό και να εμπλουτίσουν τις συνθήκες εστίασης στη χώρα μας με υπηρεσίες που θα συνδυάζουν «ονομασία προέλευσης», ύφος και ταυτότητα. Ειδικά η γαστρονομία μας, αυτή που ο Andrew Dalby ονομάζει «αρχαιότερη και πλουσιότερη της Ευρώπης», είναι πραγματικά, λόγω του όγκου των ενδιαφερόμενων, μια πλούσια φλέβα προσέλκυσης ποιοτικού (ως πολιτισμικό επίπεδο αλλά και οικονομική στάθμη) τουρισμού. Στο συγκεκριμένο πεδίο τα περιθώρια καινοτομίας και εξωστρέφειας είναι απεριόριστα.

- Ποιός ο ρόλος της Artifex;

Γ.Τ. Η Artifex δραστηριοποιείται στον τομέα της διοργάνωσης πολιτιστικών, καλλιτεχνικών και επιστημονικών συνεδρίων, σεμιναρίων και φεστιβάλ, στον τομέα του θεματικού τουρισμού και στον τομέα της εκπαίδευσης ανθρώπινου δυναμικού.

Στελεχώνεται από επαγγελματίες μακράς εμπειρίας και πλούσιας τεχνογνωσίας, και συνεργάζεται με επιστήμονες και ειδικούς αναγνωρισμένου κύρους.

Καθώς Artifex σημαίνει αριστοτέχνης, στόχος της εταιρείας είναι να παρέχει αριστοτεχνικές υπηρεσίες που ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες και αυξημένες ανάγκες της εποχής μας, ικανοποιώντας και τις πλέον υψηλές προσδοκίες. Επενδύει λοιπόν στην υψηλή ποιότητα υπηρεσιών και τη διαφοροποίηση, στην καινοτομία και την ευελιξία, στη συνεχή επιμόρφωση και την ανθρωποκεντρική προσέγγιση.

Η φιλοσοφία της εταιρείας είναι να ανοίγει διαρκώς νέες αγορές και να εμπλουτίζει τις καταξιωμένες ή κορεσμένες με προγράμματα που αποπνέουν ένα ζωογόνο αέρα ανανέωσης! Για μας κάθε event, ανεξαρτήτως μεγέθους, είναι ένα μοναδικό δρώμενο που αξίζει να μείνει αξέχαστο. Υπηρετούμε αυτή την επιδίωξη με αξιοπιστία, πληρότητα και υπευθυνότητα.

- Ποιοί οι ομιλητές και το έργο τους;

Γ.Τ. Στο Συμπόσιο συμμετέχουν οι Andrew Dalby, γλωσσολόγος και ιστορικός της διατροφής, Johannes Koder, καθηγητής Βυζαντινών Σπουδών και μέλος της Αυστριακής Ακαδημίας, Louis Grivetti, επίτιμος καθηγητής στο Τμήμα της Διατροφής στο UC Davis, Ηλίας Αναγνωστάκης, κύριος ερευνητής του Ινστιτούτου Βυζαντινών Ερευνών του Ε.Ι.Ε., Αλέξανδρος Γιώτης, κριτικός γαστρονομίας, συγγραφέας και εδεσματολόγος, Δημήτρης Χατζηνικολάου, οινολόγος και συγγραφέας, Αλβέρτος Αρούχ, κριτικός γεύσης και συγγραφέας, Γεώργιος Μπόσκου, επίκουρος καθηγητής οργάνωσης και διαχείρισης μονάδων διατροφής, Γεράσιμος Ρηγάτος, γιατρός και συγγραφέας, Θεοφάνης Καραμπατσάκης, περιβαλλοντολόγος και επιστημονικός συνεργάτης της κυνηγετικής ομοσπονδίας Μακεδονίας-Θράκης, Μαρία Λεοντσίνη, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών του Ε.Ι.Ε. και Παναγιώτης Σουλτάνης, φιλόλογος και αρθρογράφος.

Αναφορά στο πλούσιο συγγραφικό, εκπαιδευτικό και κριτικό έργο τους δεν μπορεί να γίνει ούτε καν συνοπτικά (αναλυτικά βιογραφικά τους στην ιστοσελίδα www.hellenicgastronomy.com), καθώς οι περισσότεροι εξ αυτών είναι αναγνωρισμένοι δάσκαλοι και «ιερά τέρατα» της ανθρωπολογίας και της ιστορίας της διατροφής, και αποτελεί τιμή μας η παρουσία τους στο Συμπόσιο.

- Τί ακριβώς θα ζήσουν οι συμμετέχοντες στο συμπόσιο; Σε ποιό μέρος του κόσμου απευθύνεται;

Γ.Τ. Οι συμμετέχοντες, πολύ απλά, θα ζήσουν μια ιδιαίτερη και μοναδική εμπειρία. Εκτός από τις θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις που θα λάβουν για τις μαγειρικές συνήθειες και την τέχνη του συμποσιασμού των προγόνων μας, θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν αυθεντικά αρχαιοελληνικά και βυζαντινά γεύματα και δείπνα, με τη συνοδεία αντίστοιχα αρχαιοελληνικής και βυζαντινής μουσικής. Στις θεματικές συναυλίες θα παίξουν: στις 7 Μαϊου η διεθνούς φήμης αρπίστρια Ε. Κιοσόγλου (με εντυπωσιακή δίμετρη άρπα) συνοδευόμενη από ξύλινο φλάουτο, και στις 8 Μαϊου μουσικό συγκρότημα αποτελούμενο από ούτι, κανονάκι, αυλό και μπεντίρ, με μουσικούς του Ωδείου ΤΕΤΤΙΞ, του μόνου ωδείου στην Ελλάδα με ανατολική φιλοσοφία. Επίσης, θα υπάρξει ξενάγηση 1-1.30 ώρας περίπου στο ανακαινισμένο Μουσείο Οίνου του Κτήματος Λαζαρίδη (ανοίγει τις πύλες του στα τέλη Απριλίου), που συγκαταλέγεται στα καλύτερα της Ευρώπης. Ακόμη, θα συμμετάσχουν σε δύο σεμινάρια γευσιγνωσίας με τον γνωστό οινολόγο και κριτικό γεύσης Δημήτρη Χατζηνικολάου, δοκιμάζοντας κρασιά της οινοποιίας Λαζαρίδη.

Το συμπόσιο απευθύνεται ανεξαιρέτως σε όλους όσοι θέλουν να δοκιμάσουν μια αισθαντική και σπάνια γαστρονομική εμπειρία και να ευφρανθούν πνευματικά, ψυχικά και σωματικά, παίρνοντας «γεύση» και «άρωμα» της πλούσιας και εν πολλοίς άγνωστής μας ελληνικής παράδοσης. Πιο εξειδικευμένα απευθύνεται σε chef και φοιτητές σχολών μαγειρικής, σε επαγγελματίες του τουρισμού και της εστίασης, σε καθηγητές και φοιτητές Κλασικών και Βυζαντινών σπουδών, σε Διατροφολόγους και κριτικούς γεύσης, σε Αρχαιολόγους και Φιλολόγους.

- Ποιά η σχέση των γραμμάτων και των τεχνών με την γαστρονομία;

Γ.Τ. Κατ? αρχάς ο μετα-Αναγεννησιακός διαχωρισμός των τεχνών σε «καλές» και «εφαρμοσμένες» τέχνες είναι λανθασμένος και προβληματικός. Με αυτό το χωρισμό η γαστρονομία, όπως και η κηπουρική, η ξυλουργική κτλ συνιστούν απλώς εφαρμοσμένες τέχνες, κάτι με το οποίο θα διαφωνούσαν κάθετα ο Πλάτωνας, ο Έκαρτ, ο Ακινάτης και όλοι οι παραδοσιακοί πολιτισμοί της αρχαιότητας, τόσο στη Δύση όσο και στην Ανατολή. Ο μόνος διαχωρισμός που μπορεί να γίνει είναι αυτός ανάμεσα σε «ελεύθερες» και «υπηρετικές» τέχνες. Με αυτή τη δεύτερη έννοια κάθε τέχνη, άρα και η γαστρονομία, είναι κατά ένα μέρος της «ελεύθερη» (αναφορικά με τη σύλληψη και τον οραματισμό της ιδέας) και κατά ένα μέρος «υπηρετική» (αναφορικά με τη μέθοδο και την πρακτική εκτέλεση της ιδέας), και σίγουρα αποτελεί «καλή τέχνη».

Η ίδια η τελετουργία του φαγητού (ως διαδικασία παρασκευής, ως τελικό παρασκεύασμα και ως ευκαιρία ανθρώπινης επικοινωνίας και συν-τροφικότητας) έχει αποτελέσει, κατά τη διάρκεια τόσων αιώνων καλλιτεχνικής δημιουργίας, αναπόσπαστο μέρος, μικρό ή μεγάλο, καλλιτεχνικών έργων κάθε είδους. Ας μην ξεχνάμε ότι η Μούσα Θάλεια, η εφευρέτης της γεωργίας, είναι συνάμα προστάτιδα των συμποσίων, της αρχιτεκτονικής και της κωμωδίας.

- Έχει το φαγητό? φιλοσοφικές προεκτάσεις;

Γ.Τ. Η ίδια η διαδικασία της πρόσληψης και αφομοίωσης υλικών διατροφής ενέχει ένα χαρακτήρα μετουσίωσης και μεταμόρφωσης. Ο κόσμος καταναλίσκεται και μεταλλάσσεται ακατάπαυστα, κι εμείς είμαστε μέρος αυτής της διαδικασίας, τόσο ως «θύτες» όσο και ως «θύματα». Με αυτή την έννοια το τι τρώγεται, πώς, πού και πότε τρώγεται έχει καίρια και «εσωτερική» σημασία. Η εκλογή και ο συνδυασμός, ο τόπος, ο χρόνος και οι συνθήκες (πράγματα που όπως είναι λογικό διαφοροποιούνται από τόπο σε τόπο) προσδίδουν ή αφαιρούν ποιότητα ή ιερότητα από την καθαγιασμένη, από την ίδια της τη φύση, λειτουργία της τροφής. Και αυτό είναι ζήτημα κυρίως φιλοσοφικής και κοινωνικής εκλογής, εκεί τουλάχιστον όπου οι κοινωνίες παραμένουν συνεκτικές και με πνευματικό άξονα. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το όργανο πρόσληψης τροφής είναι συγχρόνως και όργανο μετάδοσης του λόγου. Κι αυτό φαίνεται ακόμη πιο ξεκάθαρα στο γεγονός ότι ο ίδιος ο Λόγος «τρώγεται και πίνεται» στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, το οποίο είναι μια μετασκευή μυστηριακών τελετών της αρχαιότητας, κατά τις οποίες ο Διόνυσος (ως οίνος-πνεύμα) και η Δήμητρα (ως σιτηρό-σώμα) καταναλίσκονταν από τους μυούμενους.

Επιπρόσθετα, η υπερβολή στην κατανάλωση τροφών και η ατελεύτητη αναζήτηση γαστριμαργικής ηδονής οδηγεί σε γνωστά πάθη τα οποία με τη σειρά τους διεγείρουν άλλα. Αυτή η αλληλουχία, η συνεχής διέγερση και η αντιμετάθεση παθών που σχετίζονται με τη λαιμαργία ή τη γαστριμαργική εμπειριοκρατία, έχουν σημαντική θέση σε φιλοσοφικές, θεολογικές και μεταφυσικές διατριβές που ασχολούνται με το θέμα.

- Τί θέση είχαν οι «χορτοφάγοι» -αν υπήρχαν- στην αρχαιοελληνική κοινωνία;

Π.Σ. Η χορτοφαγία, η αποχή εμψύχων όπως την προσδιόριζαν στην αρχαία Ελλάδα, μάλλον ήταν ευνόητο να αποτελεί μια περιθωριακή και ακραία διαιτητική συμπεριφορά σε μια κοινωνία όπου η θυσία των ζώων και η προσφορά της σάρκας τους στους θεούς αποτελούσε τον κανόνα στις αρχαίες ελληνικές ιεροτελεστίες, έστω και αν υπήρχαν αναίμακτες θυσίες. Συνεπώς, η άρνηση του κρέατος μπορεί να ισοδυναμεί και με προσβολή στους θεούς! Γι? αυτό και η χορτοφαγία υπήρξε μια καθαρά φιλοσοφική υπόθεση. Έτσι, η αποχή από το κρέας χαρακτήριζε τους Ορφικούς, ενώ την υποστήριξε και ο Πυθαγόρας: η χορτοφαγία έγινε μία από τις σφραγίδες του πυθαγόρειου τρόπου ζωής. Και ο Εμπεδοκλής επίσης λέγεται ότι απείχε από το κρέας. Πάντως το βέβαιο είναι πως δεν υπήρξε στο ελάχιστο κάποιο «κίνημα χορτοφάγων» σύγχρονου τύπου στους αρχαίους χρόνους.

- Τελετουργικά ήθη και έθιμα (θυσία-θρησκεία, προετοιμασία και σημασία συμποσίων-εορτών) Πώς τοποθετούνταν οι συνδαιτυμόνες ιεραρχικά? άντρες, γυναίκες, υπηρέτες;

Π.Σ. Το συμπόσιο, όπως είπαμε και προηγουμένως, δεν είναι απλά μια ψυχαγωγική γιορτή αλλά μια εκδήλωση πολυεπίπεδη που υπακούει σε αυστηρούς κανόνες. Κατ? αρχάς συμμετέχουν αποκλειστικά άνδρες που έχουν την ιδιότητα του πολίτη. Το κλασικό συμπόσιο διοργανώνεται σε μια ειδική αίθουσα της οικίας του οικοδεσπότη, τον ανδρώνα, όπου κατά μήκος των τοίχων τοποθετούνται κλίνες (πέντε, επτά ή έντεκα) σε καθεμία από τις οποίες ξαπλώνουν, στηριζόμενοι στο δεξί τους χέρι, ένας ή δύο συνδαιτημόνες. Αυτή η διάταξη υπογραμμίζει και την απόλυτη ισότητα μεταξύ των συνδαιτημόνων: όλοι συμμετείχουν ως ίσοι μεταξύ ίσων, εκτός από τον συμποσίαρχο, που τον εκλέγουν πριν αρχίσει το συμπόσιο ώστε, νηφάλιος, να το διευθύνει μέχρι τέλους.

Στους αρχαίους δεν τους άρεσε να τρώνε το κυρίως φαγητό και ταυτόχρονα να πίνουν και να συζητούν. Έτσι, το συμπόσιο ακολουθούσε ύστερα από το δείπνο. Πρώτα οι συνδαιτυμόνες έτρωγαν, αφού τελείωναν το φαγητό πρόσφεραν σπονδή με άκρατο κρασί στον Αγαθό Δαίμονα και την Υγιεία, και ύστερα μάζευαν τα τραπέζια του φαγητού και καθάριζαν την αίθουσα για να αρχίσει το συμπόσιο. Ψαλλόταν ο παιάνας, μοιράζονταν στους συμπότες στεφάνια λουλουδιών, δάφνης κ.ά, εξέλεγαν τον συμποσίαρχο και το συμπόσιο άρχιζε. Ποτέ βέβαια δεν έπιναν άκρατο κρασί κατά τη διάρκεια του συμποσίου, γιατί το θεωρούσαν κάτι βάρβαρο. Έτσι ο συμποσίαρχος ρύθμιζε την αναλογία ανάμειξης του κρασιού, μέσα σε ένα μεγάλο κρατήρα, με κρύο νερό, είτε ένα προς ένα, δύο προς τρία κ.λπ. Το κρασί το συνόδευαν με κάποια ορεκτικά και επιδόρπια.

Κύριο μέσο ψυχαγωγίας ήταν η μουσική, που εκτελούσαν οι πανταχού παρούσες αυλητρίδες, αλλά και οι ίδιοι οι συμπότες, και τραγουδούσαν τα λεγόμενα συμποτικά άσματα, ενώ έπαιζαν και διάφορα παιχνίδια, όπως ο κότταβος, οι κυβείες, αινίγματα, γρίφοι, που έτερπαν αλλά και έδιναν τη δυνατότητα σε κάποιους να δείξουν ότι διατηρούν τη διανοητική τους διαύγεια παρά την κατανάλωση κρασιού. Και βέβαια συζητούνταν ζητήματα φιλοσοφικά και πολιτικά, μέσα σε μια ατμόσφαιρα απόλυτης ελευθερίας του λόγου. Όσον αφορά τις γυναίκες που συμμετείχαν, χορεύτριες και μουσικοί, ήταν όλες δούλες ή εταίρες, καθώς οι σύζυγοι και οι θυγατές των συμποτών απαγορευόταν να εμφανιστούν καν. Όσο για τα νεαρά αγόρια που μπορεί να συμμετείχαν υπό την αιγίδα ενός συμπότη, η συμμετοχή τους μπορεί να θεωρηθεί μια μορφή μύησης στην κοινωνία των ενηλίκων ανδρών.

- Έχει ιδιαίτερη σχέση η μουσική με την γαστρονομία; Και γιατί;

Φ.Π. Ο άνθρωπος έχει πάντοτε την εσωτερική ανάγκη να εναρμονίσει τις πέντε αισθήσεις του. Η μόνη από αυτές που υστερεί σε ικανοποίηση κατά το φαγητό είναι η ακοή. Ένα πλούσιο γεύμα σε ένα συμπόσιο έπρεπε να ικανοποιεί την όραση, να είναι όμορφο. Πάντα η μεγάλη μαγειρική περιλαμβάνει την διακόσμηση. Γεύση και όσφρηση είναι το βασικό αντικείμενο του φαγητού, ενώ ή αφή στα συμπόσια ήταν χορτασμένη, αφού δεν υπήρχαν πιρούνια. Έτσι η μουσική ερχόταν να καλύψει το κενό.

Υπάρχει όμως και κάτι άλλο, μεταφυσικής τάξεως: ο Γάλλος φιλόσοφος Λ.Κ. ντε Σαίν Μαρτέν έγραφε ότι ο άνθρωπος μετά την πτώση αναζητεί την τροφή της Εδέμ. Γι αυτό ανέπτυξε την μαγειρική τέχνη, στην απέλπιδα προσπάθεια του να την ανακτήσει. Στην κατάκτηση του ιδανικού η μουσική λειτουργεί ως καταλύτης ψυχικής σύνδεσης με το πέραν του υλικού κόσμου στοιχείο.

- Πώς συνδέεται με την σύγχρονη εποχή το συμπόσιο αυτό; Και ενδεχομένως με το μέλλον και την οικολογία;

Γ.Τ. Κανείς λαός δεν έχει τύχη και θέση στο μέλλον αν δεν σέβεται και δεν αξιοποιεί το παρελθόν του. Κάθε πολιτισμός είναι ένας διπρόσωπος Ιανός: αν ξεχνά και δεν σέβεται τις πολιτισμικές καταβολές του, μετατρέπεται σε νόμισμα δίχως αξία και πέραση στην «αγορά» του μέλλοντος. Επιπλέον, σε καιρούς κρίσης έχει μεγάλη σημασία, όπως έλεγε ο Guenon, να επιστρέφει κανείς στα θεμελιώδη, σε αυτά που αποτελούν τα «αραξοβόλια» του. Ίσως τότε να ανακαλύψει ότι αδίκως περιπλανιόταν σε άνυδρους τόπους και ότι η σωτηρία του είναι «πιο κοντά από την τραχηλική του φλέβα», αρκεί ν? ανοίξει τα μάτια του.

Η ίδια η έννοια της «οικολογίας» σχετίζεται με την έννοια του σεβασμού και της απόδοσης ιερότητας στα πράγματα. Δεν πρόκειται για κάτι που αφορά μόνο τη φύση ή την ύλη, αλλά έχει και μια βαθιά πνευματική διάσταση. Ουσιαστικά πρόκειται για την αναζήτηση μιας χαμένης αρμονίας, ενός δίκαιου και ευτυχισμένου ρυθμού ζωής. Αυτή την αίσθηση που υπήρξε και εξακολουθεί να υπάρχει, μολονότι λησμονημένη, φιλοδοξούμε να δώσουμε, στο μέτρο του δυνατού, στο συγκεκριμένο Συμπόσιο.

 

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το συμπόσιο «Αρχαία Ελληνική και Βυζαντινή Γαστρονομία» δείτε το σχετικό

άρθρο εδώ.

ΕΙΔΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΟΥ ΑΡΤ MAGAZINE

Κόστος συμμετοχής για 2 μέρες (7 και 8/5) 150 ευρω για το 1ο άτομο και 130 ευρώ για το συνοδό μέλος

Κόστος συμμετοχής για 1 μέρα (7 ή 8 /5 ) 75 ευρω για το 1ο άτομο και 65 ευρώ για το συνοδό

Κόστος συμμετοχής δείπνου(7 ή 8/5/11) 35 ευρώ