Ο πυρήνας της διδασκαλίας στη Σχολή Bauhaus ήταν ένα εισαγωγικό σεμινάριο που είχε σκοπό να ελευθερώσει τον σπουδαστή από τις προηγμένες εμπειρίες και προκαταλήψεις του. Το πρόγραμμα αυτό, που είχε αναπτυχθεί από τον Ελβετό ζωγράφο Johannes Itten, έφερνε τον σπουδαστή σε άμεση επαφή με τα υλικά και τις τεχνικές που θα χρησιμοποιούσε, μέσα από μια σειρά απλών αλλά θεμελιωδών πρακτικών πειραματισμών. Ένα αρκετά μεγάλο μέρος της διδασκαλίας στηριζόταν στην κλασική παράδοση, που ακόμη κυριαρχούσε στις διάφορες ακαδημίες κάλών τεχνών. Εκτός από τον πρακτικό πειραματισμό το πρόγραμμα περιλάμβανε μια εξερεύνηση των μη δυτικών φιλοσοφιών και των μυστικιστικών θρησκειών, ενώ η ίδια η προσέγγιση των υλικών έπαιρνε συχνά μυστικιστικό χαρακτήρα.
Στην διάρκεια των πρώτων χρόνων της σχόλης δεν δόθηκε μεγάλη έμφαση στο θέμα της μηχανής ή της σχέσης μεταξύ τέχνης και βιομηχανικής κοινωνίας. Το σημαντικότερο στοιχείο του προγράμματος της σχολής ήταν ότι δεν έμεινε ποτέ στατικό, αλλά βρισκόταν σε μια διαρκή κατάσταση αλλαγής και εξέλιξης. Όπως ανέφερε ο Mi?s van der Rohe σε μια τελετή προς τιμή του Gropius, το 1953, «Η Σχολή Bauhaus δεν ήταν ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα με συγκεκριμένο πρόγραμμα. Ήταν μια ιδέα, στην οποία ο Gropius είχε διατυπώσει με τη μέγιστη δυνατή ακρίβεια... και ακριβώς επειδή ήταν μια ιδέα, μπόρεσε να ασκήσει μια τόσο τρομακτική επιρροή πάνω σε κάθε άλλη προοδευτική σχολή στον πλανήτη. Κάτι δε μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την οργάνωση ή την προπαγάνδα. Μόνο μια ιδέα μπορεί να διαδοθεί τόσο αποτελεσματικά...»
Από τους καλλιτέχνες που δίδασκαν στη σχόλη, οι Kandinsky, Klee και Feininger αναδείχθηκαν σε μεγάλους της ζωγραφικής του 20ου αιώνα. Ο Gerhard Marcks, αφού έζησε στο σκοτάδι στη διάρκεια του ναζιστικού καθεστώτος, έκανε την εμφάνισή του μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ως πρωτοπόρος της γερμανικής γλυπτικής. Ο Laszlo Moholy-Nagy, μέσα από τα βιβλία του, με τίτλο "Η νέα οπτική και Οπτική σε κίνηση", και από τη θητεία του ως διευθυντής της σχολής New Bauhaus, που ιδρύθηκε στο Σικάγο το 1937, είχε μεγάλη επιρροή πάνω στη διδασκαλία του σχεδίου, ενώ ανάλογη επιρροή άσκησε και ο Josef Albers, ως καθηγητής αρχικά στο Black Mountain College της βόρειας Carolina (1933-1950) και έπειτα στο Πανεπιστήμιο Yale.
Στην δεκαετία του 1920 η Σχολή Bauhaus προωθούσε τις ιδέες της μέσα από τη δημοσίευση πολλών αξιόλογων γραπτών από καθηγητές της και από άλλους πρωτοπόρους του κυβισμού και της αφαίρεσης, για να αναδειχθεί σε ένα διεθνές κέντρο ανταλλαγής απόψεων και νέων πειραματισμών, ιδιαίτερα στο πεδίο της αρχιτεκτονικής του Διεθνούς Στιλ, και της γεωμετρικής αφαίρεσης στη ζωγραφική και τη γλυπτική. Για μια μικρή περίοδο ήρθαν σε επαφή με τη Σχολή Bauhaus μερικές τάσεις του ντανταϊσμού, αλλά η επιρροή δεν ήταν ισχυρή, όπως δεν ήταν ούτε η επιρροή του γερμανικού εξπρεσιονισμού στη ζωγραφική, ή του γερμανικού και του ολλανδικού εξπρεσιονισμού στην αρχιτεκτονική.
Η πρώτη διακήρυξη της σχόλης δήλωνε ότι: «Αρχιτέκτονες, ζωγράφοι, και γλύπτες πρέπει να αναγνωρίσουν τον σύνθετο χαρακτήρα του κτιρίου ως μια αυτοδύναμη ενότητα... Η τέχνη δεν είναι "επάγγελμα". Δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ του καλλιτέχνη και του τεχνίτη. Ο καλλιτέχνης είναι ένας τεχνίτης με αυξημένη γνώση της αισθητικής. Μαζί μπορούν να συλλάβουν και να υλοποιήσουν το νέο κτίριο του μέλλοντος, που θα αγκαλιάζει την αρχιτεκτονική, τη γλυπτική, και τη ζωγραφική σε μια αδιάσπαστη ενότητα, και μια μέρα θα υψώσει από τα χέρια ενός εκατομμυρίου εργατών στον ουρανό, σαν το κρυστάλλινο σύμβολο μιας νέας πίστης».
Το αντικείμενο αυτό αντανακλά μερικές από τις σοσιαλιστικές ιδέες, που τότε ήταν επίκαιρες στη Γερμανία και στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Η υποψία αυτού του πολιτικού προσανατολισμού προκάλεσε την αντίδραση των συντηρητικών στοιχείων της Βα?μάρης, μια αντίδραση που τελικά πέτυχε το 1925 τη μεταφορά της σχολής στη νέα της έδρα, στο Dessau.
Στα πρώτα χρόνια της ζωής της η Σχολή Bauhaus είχε αναγκαστικά ένα χαρακτήρα αναζήτησης και πειραματισμού πάνω στην εφαρμογή της αρχικής ιδέας του Gropius. Μετά το 1923 η ιδέα αυτή είχε αποκρυσταλλωθεί και η σχόλη μπόρεσε ν διαμορφώσει ένα σταθερό πρόγραμμα. Ο Gropius δεν σταματούσε να επαναλαμβάνει την αρχή μιας «παγκόσμιας ενότητας, όπου όλες οι αντίθετες δυνάμεις συνυπάρχουν σε μια κατάσταση απόλυτης ισορροπίας». Η έμφαση στη μορφή, ως υλοποίηση της ιδέας ή της εσωτερικής παρόρμησης του καλλιτέχνη, αποκαλύπτει την επιρροή του Kandinsky και του «πνευματικού στην τέχνη».
Ο Gropius υποστήριζε μια «κατ? εξοχή πρακτική, εμπειρική εκπαίδευση, σε εργαστήρια που συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία της παράγωγης, πάνω στη βάση μιας στέρεης θεωρητικής γνώσης των νόμων του σχεδίου». Η θέση αυτή έδινε μεγαλύτερη έμφαση στην εκπαίδευση βιομηχανικών σχεδιαστών, κάτι που δεν υπήρχε στην αρχική διακήρυξη της σχόλης ? ένα αποτέλεσμα της εμπειρίας που είχαν αποκτήσει στο μεταξύ οι καθηγητές της σχολής Bauhaus.
Οι θεωρητικές βάσεις διδάσκουν με τρόπο που αντανακλούσε τις ιδέες του Klee και του Kandinsky. Μερικά χαρακτηριστικά στοιχεία που γνώριζαν μεγάλη διάδοση τις ημέρες εκείνες, ίσως όχι συγγενικά μεταξύ τους, αλλά οπωσδήποτε σημαντικά και προορισμένα να ασκήσουν παγκόσμια επιρροή.
Το διδακτικό πρόγραμμα του 1923 έριχνε το βάρος του στην εκπαίδευση σχεδιαστών για τη βιομηχανία, στο Dessau ο ρόλος της αρχιτεκτονικής ενισχύθηκε σημαντικά, αν και οι σπουδαστές της αρχιτεκτονικής ήταν υποχρεωμένοι να ολοκληρώσουν την εκπαίδευση τους σε κάποια πολυτεχνική σχολή. Ο Gropius δήλωνε: «θέλουμε να δημιουργήσουμε μια καθαρή, λειτουργική αρχιτεκτονική, της οποίας η εσωτερική λογική θα είναι απλή και στερεή, απαλλαγμένη από τα πρόσθετα διακοσμητικά βάρη. Θέλουμε μια αρχιτεκτονική προσαρμοσμένη στον σύγχρονο κόσμο των μηχανών, των ραδιοφώνων και των γρήγορων αυτοκινήτων, μια αρχιτεκτονική, της οποίας η μορφή θα αντανακλά φανερά τη λειτουργία».
Παρά τα μεγάλα ταλέντα που στελέχωσαν το τμήμα ζωγραφικής, η σχολή δεν μπόρεσε να αναδείξει πολλούς αξιόλογους ζωγράφους. Καθώς η ιστορία της σχολής Bauhaus γράφηκε κυρίως από αρχιτέκτονες, η φτωχική παραγωγή της σε ζωγράφους και γλύπτες συχνά παραβλέπεται. Τα μεγαλύτερα επιτεύγματα των σπουδαστών της σχολής στις τέχνες αυτές βρίσκονται στο πεδίο της σχεδίασης εσωτερικών χώρων και βιομηχανικών προϊόντων. Στη διάρκεια της θητείας του στη σχολή, ο Marcel Breuer δημιούργησε πολλά σχέδια επίπλων, που σήμερα είναι κλασικά, μεταξύ τους η πρώτη καρέκλα από ατσάλινους σωλήνες. Στην κεραμική και τη μεταλλουργία αναπτύχθηκε ένα νέο λεξιλόγιο απλών και λειτουργικών σχημάτων.
Τα τμήματα γραφικών τεχνών και τυπογραφίας, κάτω από τη διεύθυνση των Bayer, Moholy-Nagy, Tschichold κ.α., έφεραν επαναστατικές αλλαγές για τους αντίστοιχους τομείς. Οι σχεδιαστές της σχολής Bauhaus είχαν αφομοιώσει τόσο απόλυτα την οπτική γλώσσα του 20ου αιώνα, ώστε πολλά από τα στοιχεία που εισήγαγαν έχουν καθιερωθεί ως κλισέ και είναι πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκαν. Πολλά σχέδια, όπως η καρέκλα του Breuer από μεταλλικούς σωλήνες, σχέδια του Gropius για τυποποιημένα έπιπλα και σχέδια άλλων μελών της σχολής για πτυσσόμενα καθίσματα, φωτιστικά, υφάσματα κτλ, ήταν τόσο απλά και επιτυχημένα, ώστε συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα.
Οι πειραματισμοί του Moholy-Nagy στον αφηρημένο κινηματογράφο και τη φωτογραφία εγκαινίασαν μια νέα εποχή στα εκφραστικά αυτά μέσα. Επίσης οι «φωτοδιαμορφωτές»- κατασκευές που συνδύαζαν χώρο, φως και κίνηση ήταν πρωτοποριακές προσπάθειες, των οποίων οι πλήρεις δυνατότητες αρχίζουν μόλις σήμερα να γίνονται αντιληπτές.
Βιβλιογραφία:
Σημειώσεις Χρήστου Μιχαλόπουλου. Ιστορικός τέχνης.
Βικιπαίδεια, ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια